Οι φίλοι μας τα μυρμήγκια!

Φωτογραφίες: Νίκος Δ. - Θ. Νικολαΐδης.

(Γράφει ο Νίκος Δ. – Θ. Νικολαΐδης)

Από πολύ μικρός έτρεφα μία πολύ μεγάλη συμπάθεια για τα μυρμηγκάκια, αυτούς τους μικροσκοπικούς υπομονετικούς συλλέκτες που λόγω του ότι σπάνια διαθέτουν στο σώμα τους φτερά, βρίσκονται, όπως και τα σαλιγκάρια άλλωστε, στην απόλυτη εξουσία του ανθρώπου. Θυμάμαι τον εαυτό μου να παρατηρώ τις συνήθειες και τις δυνατότητές τους. Δεν κράτησα… κακία σε έναν μεγαλόσωμο μέρμηγκα που είχα ανεβάσει στην παλάμη μου, όταν με τσίμπησε με τη δαγκάνα του, σιγά το κακό!

Ευάλωτα πλάσματα…

Πάντα, όταν έβλεπα να τρέχουν ή να λιμνάζουν νερά, έσπευδα να τα βοηθήσω να σωθούν, όταν περικυκλώνονταν και κινδύνευαν με πνιγμό. Ναι, τα μικρά αυτά έντομα πνίγονται, όπως είχα παρατηρήσει, αν περνούσε ένα χρονικό διάστημα περίπου 1-2 λεπτών και δεν κατάφερναν να πατήσουν στέρεο έδαφος. Στην περίπτωση μίας σύντομης παραμονής τους στο νερό, όταν τα διέσωζα έδειχναν αναίσθητα, ωστόσο συνέρχονταν έπειτα από λίγη ώρα. Όσον αφορούσε τραυματισμούς στον λεπτό κορμό τους, εκεί τα πράγματα ήταν αρκετά πιο δύσκολα για μένα. Μερικές φορές, κατόρθωνα, χρησιμοποιώντας λεπτά ξυλαράκια ή οδοντογλυφίδες να επαναφέρω στο κανονικό το «τσαλακωμένο» τμήμα του σώματος. Όχι πάντα…

Στον… Καιάδα!

Κάτι που με είχε συγκλονίσει όταν ήμουν μικρός, ήταν το θέαμα ενός τραυματισμένου μυρμηγκιού, που το πλησίαζε ένας ευμεγέθης συνάδελφός του, το εξέταζε (επικοινωνούσαν για μερικά δευτερόλεπτα κουνώντας και οι δύο τις κεραίες τους) και εν-συνεχεία το άρπαζε με τη δαγκάνα του για να το μεταφέρει –όπως υπέθετα- στη φωλιά. Η μοίρα του τραυματία στο μυαλό μου φάνταζε οδυνηρή και έτσι, μερικές φορές είχα παρέμβει, επιτρέποντας στον… μελλοθάνατο (όπως πίστευα) να ξεφύγει –έστω και προσωρινά- από το προκαθορισμένο τέλος. Δεν πείραζα, φυσικά, τον… τραυματιοφορέα. Τα πράγματα, όμως, δεν ήταν έτσι…

Ο κόσμος των μυρμηγκιών.

Τα μυρμήγκια είναι τα περισσότερο γνωστά από τα επίγεια έντομα. Κατά μέσο όρο, εντοπίζονται στο 15-20% της βιομάζας των χερσαίων ζωνών, ενώ στις περισσότερες από τις τροπικές περιοχές φτάνουν να καλύψουν ένα επίπεδο της τάξης του 25% ή και περισσότερο. Αλλά τα μυρμήγκια δεν κυριαρχούσαν πάντοτε στη Γη.

Έως και τα μέσα της Κρητιδικής περιόδουΚρητιδικής περιόδου[1] τα μυρμήγκια δεν είχαν εμφανιστεί καν στον πλανήτη. Μάλιστα, για ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας τους που αγγίζει το 50% (δηλαδή για 30-40 εκατομμύρια χρόνια) εμφανίζονται να κατέχουν ένα σχετικά περιορισμένο τμήμα της βιόσφαιρας. Η εξέλιξη των μυρμηγκιών ανά τους αιώνες, αποδεικνύεται από τη μελέτη διαφόρων ευρημάτων, όπως τα απολιθώματα. Πολλές από τις σήμερα γνωστές μορφές τους (όπως ο εργάτης, ο ξυλουργός κ.α.) αποδείχτηκε πρόσφατα ότι προέρχονται από σταδιακή διαφοροποίηση πολλαπλών υποκατηγοριών, της οποίας ο ρυθμός ποικίλλει και σίγουρα δεν απαίτησε τον τεράστιο χρόνο που οι επιστήμονες πίστευαν, παλαιότερα.

Κοινοβιακή ζωή.

Τα μυρμήγκια συμβιώνουν σε ολιγάριθμες ή και πολυάριθμες (συχνότερα) ομάδες, όντας ευ-κοινωνικά, με δυνατότητα και συνήθεια αποικισμού. Η δομή της κοινωνίας τους είναι ανάλογη εκείνης των συγγενών εντόμων σε αυτά, που ονομάζουμε μέλισσες. Υπάρχει μία θηλυκή επικεφαλής, η βασίλισσα, η οποία σε συνεργασία με μία ομάδα μυρμηγκιών δίχως φύλλο, συντελεί στη διαιώνιση του είδουςδιαιώνιση του είδους προσφέροντας απογόνους.

Συνεισφορά στο περιβάλλον.

Αρχικά υπήρχαν οι κυνηγοί, επιφορτισμένοι με τη συλλογή τροφής, κάθε είδους. Μέλη της ευρύτερης οικογένειας Formicidaeοικογένειας Formicidae, που αριθμεί περισσότερα των 9.500 ταυτοποιημένων ειδών μυρμηγκιών (ακόμη 3.000 - 9.000 είδη διερευνώνται από τους επιστήμονες), τα μυρμήγκια έχουν πρωτεύουσα θέση στο χερσαίο περιβάλλον, λειτουργώντας ως αγωγοί ενέργειας και οργανικών στοιχείων τα οποία αποθηκεύουν συνεχώς. Είναι γεωργοί (σκάβοντας για να κατασκευάσουν τις φωλιές τους ανακατεύουν συνεχώς το χώμα), θηρευτέςθηρευτές (μεταξύ των «θηραμάτων» τους περιλαμβάνονται και τραυματισμένα, ακρωτηριασμένα ή ετοιμοθάνατα μέλη της ίδιας της φυλής τους), φυτοφάγοι (ως συλλέκτες φύλλων και μικρών κλαριών), ενώ συμβιώνουν αλλά και συμμετέχουν ενεργά στην εξέλιξη άλλων έμβιων οργανισμών (π.χ. μύκητες) σε εκατομμύρια οικοσυστήματα.

Πιλοτική μελέτη.

Η κοινωνία των μυρμηγκιών παρουσιάζει αξιοσημείωτη διαφοροποίηση στην εκάστοτε συμπεριφορά τους, ένα χαρακτηριστικό που την ανάγει στο επίπεδο του πρότυπου. Εξ’ αιτίας του γεγονότος αυτού, όλες οι δραστηριότητες των μελών της προσφέρονται για λεπτομερή παρατήρηση και αναλυτική καταγραφή όσον αφορά στις ακολουθούμενες τακτικές, στις αποφασιστικές επιλογές και οπωσδήποτε στην ύπαρξη διαβαθμίσεων τάξης και κατανομής εργασιών. Η βιολογική, εξελικτική τους πορεία καταγράφεται με ακρίβεια και οι διάφορες παράμετροι αξιολογούνται και ταξινομούνται συνεχώς σε σχετικές βάσεις δεδομένων.

Προέλευση.

Έχει υπολογιστεί ότι, βάσει συγκεκριμένων ευρημάτων που μελετήθηκαν εκτενώς τα τελευταία χρόνια όπως το περίφημο Κεχριμπάρι της Βαλτικής[2] η παρουσία των μυρμηγκιών στον κόσμο μας χρονολογείται εδώ και τουλάχιστον 90 εκατομμύρια έτη. Άλλες σημαντικές πηγές ευρημάτων που οδηγούν σε χρήσιμα συμπεράσματα για την παλαιοντολογία των μυρμηγκιών, αποτελούν το Δομινικανό Κεχριμπάρι[3], όπως και οι σχιστόλιθοι Florrisant στο Κολοράντο και στον Πράσινο Ποταμό του Γουαϊόμινγκ των Η.Π.Α.[4]

Παραπομπές.

[1] Κρητιδική περίοδος: Η τρίτη χρονολογικά περίοδος του Μεσοζωϊκού αιώνα, της οποίας η λήξη συνδέεται με την εξαφάνιση των Δεινοσαύρων και πολλών άλλων έμβιων όντων.

[2] https://www.catawiki.com/el/l/80877175

[3] https://perierga.gr/2016/02/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%B1-100-%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CF%84-%CE%B5%CF%84%CF%8E%CE%BD/

[4] https://www.antwiki.org/wiki/images/f/fc/Dlussky_%26_Rasnitsyn_2003.pdf

Παρεμφερείς όροι κ.λ.π.

Μυρμηγκιά, μία ενοχλητική δερματική πάθηση.

• Δείτε https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%B3%CE%BA%CE%B9%CE%AD%CF%82

Μυρμηκικό οξύ.

• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BF%CE%BE%CF%8D

Μυρμηγκοφάγος, ένας θανάσιμος εχθρός των φίλων μας.

• Διαβάστε https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CE%B3%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CF%86%CE%AC%CE%B3%CE%BF%CF%82

Διάσημα... "μερμήγκια"!

Μυρμιδόνες: Οι ακατάβλητοι πολεμιστές του ημίθεου Αχιλλέα που διαπρέπουν στην εκστρατεία της Τροίας. Σύμφωνα με τη μυθολογία δημιουργήθηκαν από τον ίδιο το Δία, όταν μετέτρεψε τα μυρμήγκια της Αίγινας σε ανθρώπους!

• Δείτε σχετικά https://www.mixanitouxronou.gr/mirmidones-ta-mirmigkia-pou-eginan-tromeri-polemistes-ston-strato-tou-achillea-o-omirikos-mithos-lei-oti-i-panoplia-tous-itan-asikoti-ke-ston-troiko-polemo-kiriefsan-sinolika-23-polis/

Σταύρος Μερμίγκης: Έλληνας παλαιός αθλητής στίβου, δρομέας μεσαίων αποστάσεων (800 μ.) που διακρίθηκε κατά τη δεκαετία του '70.

Σταύρος Μερμήγκης: Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου, του σινεμά και της τηλεόρασης.

Τα μυρμήγκια στην "9η Τέχνη"

Ant Wars

Αυτό το κόμικ, μέρος του οποίου διαβάσαμε στην Ελλάδα από τις σελίδες του περιοδικού ΑΓΟΡΙ (δείγμα άνω) είναι καθαρά εμπνευσμένο από τις κλασικές αμερικανικές ταινίες «Β Κατηγορίας». Το ευφάνταστο σενάριο του πολυγραφότατου Σκοτσέζου συγγραφέα Τζέρι Φίνλεϊ-Ντέι μας παρουσιάζει μια ομάδα μυρμηγκιών από τη βραζιλιάνικη ζούγκλα. Έχοντας υποστεί την επίδραση ενός πειραματικού εντομοκτόνου, τα μυρμήγκια μετατράπηκαν σε τεράστια ανθρωποφάγα τέρατα, που επιπλέον διαθέτουν αξιοθαύμαστη νοητική ικανότητα. Στη σειρά, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1978 από τα #71-85 του βρετανικού εικονογραφημένου περιοδικού επιστημονικής φαντασίας 2000AD, συμμετείχε μία πλειάδα Ισπανών (κυρίως) καλλιτεχνών. Μεταξύ άλλων ήταν οι Jose Luis Ferrer Rozalen (Ro-Busters κ.α.), Alfonso Azpiri (Lorna, Black Hawk), Lozano Olivares (M.A.S.H. 1), Jesus Suso Pena Rego (Planet of the Dammed), Luis Bernejo Royo (Storia del West, El Capitan Trueno) και Cam Kennedy (Judge Dredd).Υπήρξαν μάλιστα και επιστροφές της σειράς τόσο κατά τη δεκαετία του ΄80 στο περιοδικό Eagle έως και πολύ πιο πρόσφατα (2005) στο Judge Dredd Megazine.

Πιο αναλυτικά διαβάστε εδώ https://britishcomics.fandom.com/wiki/Ant_Wars

Στις Η.Π.Α.

Στην pulp κουλτούρα των Ηνωμένων Πολιτειών, τα μυρμήγκια διαθέτουν τη "μερίδα του λέοντος"!

Διαβάστε αναλυτικά στον παρακάτω σύνδεσμο

https://darkworldsquarterly.gwthomas.org/giant-ants-in-the-comics/

Στην Ελλάδα.

Από την εκδοτική εταιρεία Ατλαντίς των αδελφών Πεχλιβανίδη και στο εξώφυλλο του #1 (28.2.1954) του εμβληματικού περιοδικού Γέλιο και Χαρά, τα μυρμήγκια είχαν και πάλι την... τιμητική τους!

Τα μυρμήγκια στον Κινηματογράφο.

Στο σινεμά, ένα μυρμηγκάκι θυσιάζεται στην ταινία Αγάπη μου, συρρίκνωσα τα παιδιά, προκειμένου να σώσει τους μικρούς πρωταγωνιστές από την επίθεση ενός σκορπιού!

Η πιο συγκινητική σκηνή της ταινίας.

• Δείτε https://www.youtube.com/watch?v=TXHpttRxMzc

Αντίθετα, στη συγκλονιστική κινηματογραφική ταινία του 1957 με τίτλο Ο Άνθρωπος που ζάρωνε, τον πρωταγωνιστή απειλούν η... γάτα του σπιτιού και αργότερα μία αράχνη, αλλά όχι κάποιο μυρμήγκι.

• https://www.themoviedb.org/movie/226801-ant-pasted?language=el-GR

Μύθος Αισώπου: Ο Τζίτζικας κι ο Μέρμηγκας.

• https://www.ianos.gr/books/paidika/paramuthia/3-5/i-mithi-tou-esopou-1-o-tzitzikas-ke-o-mermigkas-0539998

Στη λογοτεχνία  και την ποίηση.

• https://www.andro.gr/empneusi/poems-ant/
• https://www.katiousa.gr/logotechnia/poiisi/ena-poiima-tou-mao-tse-toungk/

Τερμίτες (Ελληνικό μουσικό συγκρότημα)

• https://www.iefimerida.gr/ellada/termites-sygkrotima-toy-layrenti-mahairitsa

Διαβάστε ακόμη…

• https://www.tanea.gr/2013/03/14/world/o-skliros-polemos-twn-myrmigkiwn/