Από τη Μαρινέλλα στη Μαρίνα!

Μαρίνα Σάττι (in.gr)

Η Ελλάδα στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision (1974 – 2024).

(Γράφει ο Νίκος Δ. – Θ. Νικολαΐδης)

Ολοκληρώθηκε το βράδυ του Σαββάτου ο 68^ος Διεθνής Διαγωνισμός Τραγουδιού της Eurovision με νικητή το Nemo -εκπρόσωπο της Ελβετίας- που ερμήνευσε το τραγούδι The Code, το οποίο και πήρε την πρώτη θέση συλλέγοντας 591 πόντους. Η διοργάνωση έλαβε χώρα στη Μάλμε Αρένα της Σουηδικής μεγαλούπολης, όπου όμως σημειώθηκαν πολλά «παρατράγουδα». Είχαμε πολλές διαμαρτυρίες, γιουχαΐσματα, έως και ψεύτικες επευφημίες (!) αλλά και ηχηρές διαδηλώσεις υπέρ της αυτοδιάθεσης του λαού της Παλαιστίνης, από ειρηνιστές ακτιβιστές. Έτσι, οι αντιδράσεις κατά της συνεχιζόμενης Ισραηλινής στρατιωτικής επέμβασης στη Γάζα (που έως τώρα έχει προκαλέσει εκατόμβες θυμάτων) επισκίασαν -εν μέρει- το «λαμπερό» θεσμό. Έναν θεσμό με απόλυτη μεν φαντασμαγορία, ο οποίος όμως έχει σταδιακά μεταλλαχτεί δραματικά. Ξεκίνησε ως μία αυθεντική καλλιτεχνική άμιλλα, αλλά γρήγορα μεταλλάχτηκε σε ένα πολύχρωμο σώου ξέφρενης κίνησης, ρυθμού και εντυπώσεων. Και του οποίου ασφαλώς, η ποιότητα είναι αμφιλεγόμενη. Μπορεί ίσως ο φετινός θριαμβευτής να βρήκε, μέσω του τραγουδιού την ευκαιρία να διατρανώσει το δικό του εσωτερικό «κώδικα». Ωστόσο η ελληνική προσπάθεια για διάκριση έφερε μία μάλλον μέτρια «ζαριά», ως τελικό απολογισμό. Η γλυκιά εκπρόσωπος της χώρας μας Μαρίνα Σάττι, μία ταλαντούχα καλλιτέχνης με Σομαλό πατέρα και Ελληνίδα μαμά από το Ηράκλειο της Κρήτης, τερμάτισε έπειτα από μία ομολογουμένως φιλότιμη εμφάνιση, στην 11^η θέση με 126 πόντους. Κατά σύμπτωση στην ίδια ακριβώς θέση είχε βρεθεί η εμβληματική Μαρινέλλα, όταν στα 1974 και στο Μπράιτον της Αγγλίας εκπροσώπησε την Ελλάδα για πρώτη φορά στη διοργάνωση. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους.

Με «πιλότο» το φεστιβάλ του Σαν Ρέμο.

Στο ξεκίνημα της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας η Ευρώπη αναζητούσε τρόπους ειρηνικής συσπείρωσης και ομόνοιας των εθνών της, αφού κανείς δεν ήθελε ούτε καν να σκεφτεί το ενδεχόμενο μίας νέας σύρραξης, μετά τη λαίλαπα του Β’ Π.Π. που είχε προκαλέσει το θάνατο τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων ανθρώπων και ανυπολόγιστες υλικές και φυσικές καταστροφές. Σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο η δημιουργία αρχικά του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (στη θέση της παρηκμασμένης και αναποτελεσματικής -όπως αποδείχτηκε- Κοινωνίας των Εθνών) και η εν-συνεχεία (1951) σύμπηξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα - Χάλυβα (μετέπειτα γνωστής σαν Ε.Ο.Κ. και σήμερα ως Ευρωπαϊκή Ένωση) στόχευαν στην επίλυση των διαφορών με ειρηνικό τρόπο. Παράλληλα με τη θέσπιση αθλητικών διασυλλογικών διοργανώσεων (Κύπελλα Ευρώπης σε ποδόσφαιρο, μπάσκετ κλπ σπορ) που θα έδιναν την ευκαιρία στα ευρωπαϊκά κράτη να εκτονώνουν τον εθνικισμό τους μέσα στα γήπεδα και όχι στα πεδία των μαχών, η μουσική δεν μπορούσε να παραμείνει αμέτοχη. Από το 1951 η Ιταλία διοργάνωνε το περίφημο φεστιβάλ τραγουδιού στο Σαν Ρέμο, στα πρότυπα του οποίου σχεδιάστηκε ένας νέος, μεγαλύτερης εμβέλειας διαγωνισμός που το πρώτο του όνομα θα ήταν European Grand Prix.

Οι οραματιστές.

Ως «πνευματικός πατέρας» του θεσμού μπορεί να θεωρηθεί ο Ελβετός ιστορικός τέχνης, επιχειρηματίας και ραδιοφωνικός παραγωγός Μαρσέλ Μπεζανσόν (1907-1981). Αυτός πρωτοστάτησε στη συγκρότηση μίας επιτροπής που, έπειτα από επίσημη πρόταση-εισήγηση του Ιταλού δημοσιογράφου της R.A.I. και θεατρικού συγγραφέα Σέρτζιο Πουλιέζε (1908-1965) θα εξέταζε τις σχετικές προοπτικές. Πράγματι, τον Ιανουάριο του 1955 η επιτροπή αποφάνθηκε θετικά, υποβάλλοντας το πόρισμά της για έγκριση στη γενική συνέλευση των μελών της EBU (Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση), όπως και έγινε. Το πρώτο βήμα είχε πραγματοποιηθεί και ο καινούργιος θεσμός ορίστηκε να εκκινήσει την άνοιξη του 1956, στο Λουγκάνο της Ελβετίας. Από τότε έμελλε να μην υπάρξει διακοπή έως και το 2020, που η πανδημία του κορωνοϊού οδήγησε σε αναγκαστική μετάθεση, κατά έναν χρόνο, του 65^ου διαγωνισμού.

Ο πρώτος διαγωνισμός.

Στην πρώτη ιστορική διοργάνωση (24 Μαΐου 1956) στο Καζίνο-Θέατρο του Λουγκάνο πήραν μέρος μόλις επτά ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία και η… οικοδέσποινα Ελβετία) που παρουσίασαν στο κοινό από… δύο τραγούδια η κάθε μία. Μία μυστική ψηφοφορία 14 κριτών (2 από κάθε συμμετέχουσα χώρα) που ακολούθησε τις ερμηνείες έδωσε την «παρθενική» πρωτιά στους διοργανωτές με τη σύνθεση Refrain [των Τζέο Βουρμάρ (1920-2008) και Εμίλε Γκαρντάζ (1931-2007)], που ερμήνευσε (στα γαλλικά) μία πρώην χορεύτρια ονόματι Λις Έισια, καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Ρόζα – Μίνα Σέρερ (1924-2018). Δεν ανακοινώθηκαν άλλες λεπτομέρειες ή αναλυτικά αποτελέσματα, ενώ η εκδήλωση μεταδόθηκε σε δέκα χώρες.

Η φυσιογνωμία του θεσμού.

Όπως είναι γνωστό, στο διαγωνισμό μπορούν να μετέχουν μόνο πρωτότυπες συνθέσεις κάθε δυνατού είδους μουσικής, με την έμφαση να δίνεται στη σκηνική παρουσία των καλλιτεχνών (τραγουδιστών και χορευτών) ενώ τις εκδηλώσεις διανθίζουν έτερα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά «χάπενινγκ». Συνήθως τα τραγούδια ερμηνεύονται στην αγγλική γλώσσα ώστε να είναι κατανοητά τα λόγια τους από το πολυεθνικό ακροατήριο, ωστόσο δεν αποκλείονται και οι εξαιρέσεις. Επίσης, δεν είναι υποχρεωτικό η κάθε χώρα να εκπροσωπείται από πολίτη της ή γηγενή. Η βαθμολογία δίνεται από τη μία χώρα (επιτροπή ή/και κοινό) προς όλες τις άλλες σε μία κλίμακα από 0-12. Παραδοσιακά διάφορες χώρες στηρίζουν άλλες με τις οποίες τις συνδέουν δεσμοί φιλίας ή φυλετικής συγγένειας, όπως λ.χ. γίνεται μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου, που συχνά ανταλλάσσουν 12άρια (!). Από το 1958 θεσπίστηκε όπως η κάθε νικήτρια να έχει το δικαίωμα να διοργανώσει τον επόμενο διαγωνισμό. Στις νίκες προηγούνται η Ιρλανδία και η Σουηδία, που έχουν από 7 κατακτήσεις. Η Ελλάδα «μετρά» 45 εμφανίσεις, με τις 42 από αυτές να έχει δώσει το «παρών» στα τελικά, αφού μετά την εμφάνιση πολλών νέων ανεξάρτητων κρατών κατά τη δεκαετία του ’90, έχει καταστεί αναγκαίο να υπάρχουν και προκριματικοί ημιτελικοί. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συμμετέχουσες χώρες από επτά (1956) έφτασαν βαθμιαία στον αριθμό των 39 τη χρονιά που η Ελλάδα πήρε το μοναδικό της έως σήμερα τίτλο, στο Κίεβο της Ουκρανίας (2005). Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει οι εκκεντρικές παρουσίες στο θεσμό, με αρκετούς μάλιστα ακτιβιστές να διακρίνονται. Πάντως στην Ελλάδα από το 1979 έως και το 2017 διεξάγονταν «Τελικοί» με στόχο την πρόκριση στο διαγωνισμό.

Τα πρώτα χρόνια.

Το 1957 το διαγωνισμό φιλοξένησε η Φραγκφούρτη, πόλη της –τότε- Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, όπου πήραν μέρος δέκα χώρες. Την πρώτη θέση κέρδισε η Ολλανδία, με το τραγούδι Net Als Toen και ερμηνεύτρια την Κόρι Μπρόκεν (1932-2016). Έναν χρόνο αργότερα στο Χίλβερσουμ της Ολλανδίας νίκησε ο -τότε 46χρονος- Παριζιάνος Αντρέ Κλαβό (1911-2003) με τη σύνθεση Dors, mon Amour. Στις Κάννες (1959) οι χώρες αυξήθηκαν σε έντεκα, οι οποίες έγιναν δεκατρείς στο Λονδίνο (1960) και δεκαέξι το 1961, ξανά στις Κάννες. Το 1963 στο διαγωνισμό του Λονδίνου (πάλι) όπου κέρδισε η Δανία, το Λουξεμβούργο μπήκε στην οκτάδα με τη δική μας Νάνα Μούσχουρη να τραγουδά το A force de prier. Το 1965 στη Νάπολη οι υποψηφιότητες ήταν πλέον δεκαοκτώ, ενώ δυο χρόνια αργότερα στη Βιέννη (1967) νίκησε το Ηνωμένο Βασίλειο και στην 4^η θέση βρέθηκε το Λουξεμβούργο, το οποίο εκπροσώπησε τώρα η Βίκυ Λέανδρος (Βασιλική Παπαθανασίου) με το L’ amour est bleu. Το 1969 στη Μαδρίτη το έπαθλο μοιράστηκαν… τέσσερα τραγούδια που ισοβάθμησαν στην πρώτη θέση (!) εκπροσωπώντας Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ολλανδία και Γαλλία. Το 1972 στο Εδιμβούργο θριάμβευσε η Βίκυ Λέανδρος και πάλι για λογαριασμό του Λουξεμβούργου, με το τραγούδι  Apres Toi. Το 1974 ήρθε και η ώρα της Ελλάδας που πήρε μέρος έχοντας μεγάλες προσδοκίες, με το τραγούδι Λίγο Κρασί, λίγο Θάλασσα και τ’ Αγόρι μου, των Γιώργου Κατσαρού και ‘Πυθαγόρα’ Παπασταματίου (1930-1979). Ωστόσο η Μαρινέλλα που επιλέχτηκε αντί των Νοστράδαμος (1971-1975) που είχαν πρωτεύσει στους εγχώριους αγώνες αλλά αποκλείστηκαν λόγω ενός σεξουαλικού σκανδάλου, δεν μπόρεσε να μπει καν στη δεκάδα και ήταν 11^η, με 7 μόλις πόντους. Στο Μπράιτον της Αγγλίας που φιλοξένησε το διαγωνισμό, ανέτειλε εμφαντικά το άστρο των ανεπανάληπτων Σουηδών ABBA, με το νικητήριο τραγούδι τους Waterloo να εντυπωσιάζει!

Ιδιαίτερες παρουσίες.

Από τις παρουσίες που έκαναν αίσθηση επισημαίνουμε πρώτον απ’ όλους τον Αυστραλο-Ιρλανδό λυρικό ερμηνευτή Τζόνι Λόγκαν, ο οποίος χάρισε δύο πρωτιές στην Ιρλανδία, το 1980 στη Χάγη (What’s Another Year) και το 1987 στις Βρυξέλλες (Hold Me Now). Στο Δουβλίνο το 1998 πρώτευσε η Καναδή τραγουδίστρια Celine Dion με το τραγούδι Ne partez pas sans moi που της άνοιξε το δρόμο για μία εντυπωσιακή καριέρα στο χώρο. Τον Τζόνι Λόγκαν «μιμήθηκε» επιτυχώς χρόνια μετά η Σουηδέζα αμφιφυλόφιλη (κατά δήλωσή της) ακτιβίστρια Loreen, που κέρδισε το 2012 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν με το τραγούδι Euphoria και το 2023 στο Λίβερπουλ (Tattoo). Το 2006 στην Αθήνα νίκησαν απρόσμενα οι «τερατώδεις» Φινλανδοί Lordi (ένα hard rock-heavy metal συγκρότημα που τραγούδησε το Hard Rock Hallelujah) στο διαγωνισμό που έγινε στην αίθουσα Νίκος Γκάλης του Ο.Α.Κ.Α., με παρουσιαστές τη Μαρία Μενούνος και το Σάκη Ρουβά. Η Άννα Βίσση έχει συμμετάσχει τρεις φορές στο θεσμό, δύο με την Ελλάδα και μία ακόμη (όταν και πήρε την 5^η θέση στο Χάρογκεϊτ του Ηνωμένου Βασιλείου το 1982, με τη σύνθεση Μόνη η Αγάπη) για την Κύπρο, τη χώρα της καταγωγής της. Το 1978 στο Παρίσι οι Izhar Cohen -  Alphabeta εντυπωσίασαν με το A-Ba-Ni-Bi για το Ισραήλ, που πήρε και δεύτερη συνεχόμενη νίκη το 1979 στην Ιερουσαλήμ, με το Hallelujah.  Το 2003 στη Ρίγα της Εσθονίας και μεταξύ 26 χωρών το τρόπαιο κέρδισε η Τουρκία με τη Sertab Erener (Every way that I can) και την επόμενη χρονιά στην ΚΠολη (με 36 συμμετοχές) νίκησε η εντυπωσιακή Ουκρανή Ruslana (Wild Dances). Το 2005 στο Κίεβο το τραγούδι (Number One) της εκθαμβωτικής  Έλενας Παπαρίζου έστειλε την Ελλάδα στα… ουράνια. Το 2014 στην Κοπεγχάγη νίκησε η… γενειοφόρος drag queen (όπως αυτό-προσδιορίζεται) Conchita (Wurst)  με το τραγούδι Rise Like A Phoenix για λογαριασμό της Αυστρίας.

Αγάθωνας - KOZA MOSTRA (2013)

Αναλυτικά η ελληνική συμμετοχή.

Ξεκινώντας το 1974, η Ελλάδα δεν εκπροσωπήθηκε το 1975 (λόγω των γεγονότων της Κύπρου), το 1982 (που το τραγούδι του Θέμη Αδαμαντίδη 45 Κοπελιές κρίθηκε μη πρωτότυπο και ο καλλιτέχνης αποκλείστηκε), το 1984 (που ο θεσμός κρίθηκε μη ποιοτικός…), τη διετία 1999-2000 (όταν είχαμε …υποβιβαστεί λόγω απογοητευτικών επιδόσεων τα πέντε προηγούμενα χρόνια) και φυσικά το 2020 (λόγω του Covid-19). Επίσης, τρεις φορές δεν καταφέραμε να περάσουμε στους τελικούς. Το 1986 στο Μπέργκεν της Νορβηγίας η Πωλίνα (Μισαηλίδου) αποκλείστηκε στα προκριματικά με το Wagon-Lit, το 2016 ήταν σειρά των Argo να αποτύχουν στη Στοκχόλμη με το (3-γλωσσο) Utopian Land και τέλος πέρυσι (2023) στο Λίβερπουλ, όταν  ο Βίκτωρ Βερνίκος - Γιούργκενσεν δεν κατάφερε να πείσει την κριτική επιτροπή, ερμηνεύοντας στον ημιτελικό το What They Say.

Χρονιά  Τόπος       Ερμηνεία                       Τραγούδι                               Συντελεστές               Θέση  Πόντοι.

1974     Μπράιτον Μαρινέλλα    Κρασί, Θάλασσα και τ’ Αγόρι μου      Πυθαγόρας-Κατσαρός          11^η        7

1976     Χάγη           Μαρίζα Κοχ        Παναγιά μου, Παναγιά μου          Μιχ. Φωτιάδης             13^η      20

1977     Λονδίνο  Πασχάλης-Μαρ.Τόλη-Ρ.Ουίλιαμς-Μπ.Αργυράκη  Μάθημα Σολφέζ Γιώργος Χατζηνάσιος          5^η       92

1978     Παρίσι       Τάνια Τσανακλίδου    Τσάρλι Τσάπλιν                       Σάκης Τσιλίκης             8^η       66

1979   Ιερουσαλήμ  Ελπίδα (Καραγιαννοπούλου) Σωκράτης               Δώρος Γεωργιάδης        8^η       69

1980   Χάγη           Άννα Βίσση – Επίκουροι      Ωτοστόπ                          Τσικ Νακασσιάν            13^η    30

1981   Δουβλίνο   Γιάννης Δημητράς    Φεγγάρι Καλοκαιρινό             Γιώργος Νιάρχος             8^η      55

1983   Μόναχο      Κρίστη Στασινοπούλου      Μου Λες                         Μίμης Πλέσσας              14^η     32

1985   Γκέτεμποργκ  Τάκης Μπινιάρης            Μοιάζουμε                                                                 16^η    15

1987  Βρυξέλλες   Bang (Θάνος Καλλίρης-Βασίλης Δερτιλής)    STOP                                                            10^η    64

1988  Δουβλίνο    Αφροδίτη Φρυδά             Κλόουν                                Δημ. Σακιζλής                 17^η    10

1989   Λωζάνη     Μαριάννα Ευστρατίου       Το Δικό σου Αστέρι                                                     9^η      56

1990   Ζάγκρεμπ  Χρήστος Κάλοου – Wave  Χωρίς Σκοπό    Γ. Παλαιοκαστρίτης-Γ. Παπαγιαννάκης            19^η    11

1991  Ρώμη         Σοφία Βώσσου          Άνοιξη                            Ανδρέας Μικρούτσικος               13^η    36

1992  Μάλμε      Κλεοπάτρα (Πανταζή)     Όλου του Κόσμου η Ελπίδα   Χρήστος Λαγός          5^η      94

1993 Μίλστριτ (Ιρλ.)  Καίτη Γαρμπή    Ελλάδα Χώρα του Φωτός     Δημοσθένης Στριγκλής     9^η     64

1994  Δουβλίνο    Κώστας Μπίγαλης – The Sea Lovers        Το Τρεχαντήρι (Ντίρι-ντίρι)            14^η   44

1995  Δουβλίνο   Ελίνα Κωνσταντοπούλου    Ποια Προσευχή      Νίκος Τερζής                          12^η   68

1996  Όσλο      Μαριάννα Ευστρατίου  Εμείς Φοράμε το Χειμώνα Χειμωνιάτικα  Κ. Μπίγαλης    14^η 36  

1997 Δουβλίνο      Μαριάννα Ζορμπά        Χόρεψε     Μάνος Μανουσέλης                                 12^η  39

1998 Μπέρμπιγχαμ       THALASSA    Μια Κρυφή Επιθυμία      Γ. Βάλβης, Γ. Μαλαχίας, Δ. Καρόκη          20^η 12

2001 Κοπεγχάγη  Antique (Παπαρίζου-Ν. Παναγιωτίδης)  I Would Die For You  Ν.Τερζής – Αντ. Παππάς          3^η  147

2002 Ταλίν             Μιχάλης Ρακιντζής  S.A.G.A.P.O.    (στα Αγγλικά)                                              17^η 27

2003  Ρίγα              Μαντώ (Σταματοπούλου)    Never Let You Go            Τέρι Σιγανός                 17^η 25

2004  Κωνσταντινούπολη         Σάκης Ρουβάς         Shake It                   Νίκος Τερζής                    3^η  238

2005  Κίεβο      Έλενα Παπαρίζου  My Number One    Μάνος Ψαλτάκης - Χρ. Δάντης - Νατ. Γερμανού          1^η  230

2006  Αθήνα    Άννα Βίσση              Everything        Νίκος Καρβέλας                                              9^η  128

2007  Ελσίνκι    Sarbel    Yassou Maria (Ελληνο-Βρετανικό)  Αλέξανδρος Παπακωνσταντίνου  7^η 139

2008  Βελιγράδι  Καλομοίρα (Σαράντη) Secret Combination   Κωνσταντίνος Παντζής               3^η  218

2009  Μόσχα   Σάκης Ρουβάς   This Is Our Night           Δημ. Κοντόπουλος, Gr. Portelis, Cam. Giles              7^η 120

2010 Όσλο     Γιώργος Αλκαίος-Διονύσης Σχινάς  ΩΠΑ  (Ελληνικά)                                                 8^η  140

2011 Ντίσελντορφ  Λουκάς Γιώργας        Watch Me Dance                                                               7^η 120

2012  Μπακού    Ελευθερία Ελευθερίου     Aphrodisiac                                                                     17^η 64

2013  Μάλμε    Αγάθων Ιακωβίδης (1955-2020) – Koza Mostra    Alcohol is Free                          6^η 152

2014  Κοπεγχάγη  Freaky Fortune & Riskykidd  Rise Up Νικόλας Ραπτάκης – Τ. Μπουζμούρης        20^η 35

2015  Βιέννη    Μαρία-Ελένη Κυριακού One Last Breath                                                                     19^η 23

2017 Κίεβο  Demy This Is Love                                                                                                                  19^η 79

2018 Λισαβόνα  Γιάννα Τερζή Όνειρό Μου                                                                                            14^η 81

2019  Τελ Αβίβ   Κατερίνα Ντούσκα  Better Love                                                                                   21^η 74

2021  Ρότερνταμ Stefania (Λυμπερακάκη)  Last Dance   Δημήτρης Κοντόπουλος                         10^η 170

2022  Τορίνο  Αμάντα Γεωργιάδη Τένφγιορντ  Die Together                                                               8^η 215

2024  Μάλμε      Μαρίνα Σάττι       Ζάρι                                                                                                   11^η 126