Πρωτοπόροι Έλληνες Οικολόγοι

 

Άγις Θέρος (εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 22.4.1961)

(Γράφει ο Νίκος Δ. – Θ. Νικολαΐδης)

Τα σημερινά προβλήματα της μόλυνσης του περιβάλλοντος (τρύπα του όζοντος κ.α.), σε συνδυασμό με την ανάγκη περιορισμού της λεγόμενης «κλιματικής αλλαγής» (υπερθέρμανση, λειψυδρία, ανεξέλεγκτα καιρικά φαινόμενα, πυρκαγιές κλπ) έχουν οδηγήσει πολλά κράτη, κυρίως του λεγόμενου δυτικού κόσμου να αναθεωρήσουν σημαντικά τις απόψεις τους σχετικά με την ανάπτυξη και την τεχνολογική εξέλιξη, σε πάρα πολλούς επιμέρους τομείς (πρωτογενείς ή μη) της επαγγελματικής, βιοτεχνικής και βιομηχανικής δραστηριότητας. Η ναυτιλία και η ναυπηγική, η λειτουργία των εργοστασίων, η αυτοκινητοβιομηχανία, η φαρμακοβιομηχανία, οι τηλεπικοινωνίες, η υλοτομία, η αλιεία, η κτηνοτροφία, η θήρα, οι κάθε είδους εξορύξεις μεταλλευμάτων κλπ υλικών, οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί, η αεροπλοΐα και η διαστημική, η γεωργία, οι καλλιέργειες, η άντληση και διάθεση του πετρελαίου (διυλιστήρια), οι μεταφορές όπως και  η εν γένει επιχειρηματικότητα, όλα πια έχουν τοποθετηθεί σε νέες βάσεις λειτουργίας και ελέγχου. Σκοπούμενο, πλέον, είναι, με γνώμονα την οικολογική ευαισθησία αρκετών κυβερνήσεων, όσο και εκατομμυρίων ανθρώπων, η σωτηρία της βιοποικιλότητας και κατ’ επέκταση, ολόκληρου του πλανήτη. Νέες εναλλακτικές πηγές ενέργειας (αιολική, ηλιακή -φωτοβολταϊκά τόξα κλπ) έχουν αναπτυχθεί, τη στιγμή που η ηλεκτρική και (ιδιαίτερα) η πυρηνική εκδοχή, δείχνουν εδώ και καιρό να έχουν αγγίξει το έσχατο όριο ασφάλειας.

Οι πρώτοι «σκαπανείς».

Η άθληση, η οικολογία, ο προσκοπισμός, η φιλανθρωπία  και η φιλοζωία αποτελούν μερικές μόνο εκφάνσεις της υγιούς ανθρώπινης σκέψης και συνείδησης. Ωστόσο καθένας από αυτούς τους θεσμούς αναπτύχθηκε με διαφορετικό ρυθμό και απλώθηκε σε ξεχωριστές εποχές.

Άνθρωπος και περιβάλλον.

Στις Η.Π.Α. και στα τέλη του 19^ου αιώνα, ιδρύθηκε μία από τις παλαιότερες περιβαλλοντολογικές οργανώσεις του κόσμου, που εξακολουθεί να δραστηριοποιείται μέχρις σήμερα. Εμπνευστής της ήταν ο Σκωτσέζικης καταγωγής Αμερικανός φυσιολάτρης, βοτανολόγος, φιλόσοφος και συγγραφέας John Muir (1838-1914),  γνωστός και σαν ο Πατέρας των Εθνικών Δρυμών. Ήταν 28 Μαΐου του 1892, όταν ιδρύθηκε το Sierra Club, όπως ονομάστηκε ο νέος οργανισμός με έδρα στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας. Στις μέρες μας διατηρεί παραρτήματα σε όλες τις Πολιτείες των Η.Π.Α., αλλά και στο γειτονικό Καναδά. Όπως επισημαίνει ο Λεωνίδας Μανιάτης (oikologos.gr: Το Χρονικό του Οικολογικού Κινήματος), στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε προηγηθεί η δημιουργία των πρώτων μεγάλων δημόσιων πάρκων, όπως το Yellow Stone National Park (1872).

Η εξέλιξη του κινήματος.

Στην Ευρώπη τα πρώτα εθνικά πάρκα φτιάχτηκαν στη Σουηδία, το 1909. Λίγα μόλις χρόνια πριν (1895) στη Βιέννη δημιουργήθηκε το Κίνημα Naturfreunde, το οποίο αναπτύχθηκε και σήμερα εκπροσωπείται σε σαράντα χώρες. Χρειάστηκε ωστόσο να περάσουν μερικές ακόμη δεκαετίες, έως ότου το οικολογικό κίνημα μετασχηματιστεί σε μία ενεργή και ουσιώδη οντότητα. Σε αυτό συνέτεινε καθοριστικά ένας γενικότερος κοινωνικός ριζοσπαστισμός, ο οποίος εκδηλώθηκε κυρίως στη δεκαετία των… ανατροπών, δηλαδή στα 60ς. Μαζί με τη γυναικεία χειραφέτηση, τη σεξουαλική απελευθέρωση (κίνημα των χίπις, κοινόβια κλπ), την εναντίωση στον πόλεμο και στο ρατσισμό, τα απελευθερωτικά κινήματα ενάντια στην αποικιοκρατία, τις καινοτομίες στην τέχνη με τα νέα ρεύματα, εντάθηκαν οι αντιδράσεις κατά των πυρηνικών προγραμμάτων αλλά και αυξήθηκαν οι απαιτήσεις του κόσμου για μεγαλύτερο σεβασμό στο γήινο περιβάλλον, το «σπίτι» του παν-ανθρώπου, που τώρα αποκτούσε μία καινούργια υπόσταση.

Κάποιοι σημαντικοί σταθμοί στην πορεία.

Η Αμερικανίδα βιολόγος Rachel Carson (1907-1964), ήταν η πρώτη συγγραφέας που με το βιβλίο της Σιωπηλή Άνοιξη (1962) στηλίτευσε την επιβάρυνση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, παρουσιάζοντας αναλυτικά με τα καταστροφικά επακόλουθα που προκαλεί η ευρεία και αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

Δέκα χρόνια μετά (1972) μία ομάδα πολιτικών, επιστημόνων και τεχνοκρατών δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της ενημέρωσης του κοινού, μέσω της Λέσχης της Ρώμης, που συνέστησαν. Στόχος τους δια της μελέτης τους με τίτλο Όρια της Ανάπτυξης  ήταν η ανάδειξη εναλλακτικών τρόπων παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας, η μείωση της όλο και περισσότερο διογκούμενης παραγωγής και η καθιέρωση ορίων που δεν θα έπρεπε να παραβιάζει η ανάπτυξη, ειδικά όταν η τελευταία έβλαπτε τον φυσικό πλούτο. Την ίδια χρονιά (1972) συγκλήθηκε στη Στοκχόλμη η 1^η διεθνής διάσκεψη για το περιβάλλον.

Είκοσι χρόνια μετά (1992) πραγματοποιήθηκε στο Ρίο της Βραζιλίας μία ακόμη σημαντική διάσκεψη, που είχε θέμα τους κινδύνους από τον περιορισμό της βιοποικιλότητας. Ακολούθησε στα 1997 η ψήφιση του Πρωτοκόλλου του Κιότο (Ιαπωνία) με αφορμή το απειλητικό φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Οικολόγοι στην Ελλάδα.

Το 1899 ιδρύεται στην Αθήνα η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών με σκοπό την αναδάσωση χέρσων εκτάσεων, την ανάπτυξη της φιλοδασικής συνείδησης και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Για τη δημιουργία της συνέργησαν ο Φωκίων Νέγρης, τότε υπουργός των Οικονομικών, ο μηχανικός Ανδρέας Κορδέλλας κι ο δασολόγος Κωνσταντίνος Σάμιος. 

Ο Έλληνας δημοσιογράφος και ιστορικός Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς (mikros-romios.gr: Η Εμφάνιση των πρώτων Οικολόγων από τους κύκλους της Διανόησης το 1906) μας πληροφορεί ότι τα πρώτα εν Ελλάδι βήματα πραγματοποιήθηκαν με την ίδρυση (1906) του Συλλόγου Αδελφότητας Αθηνά – Υγεία, που πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της Εταιρείας Φίλων του Λαού (1865 – σήμερα). 

Πενήντα ήταν τα ιδρυτικά του μέλη, εκ των οποίων δέκα ήταν γυναίκες. Μεταξύ τους περιλαμβάνονταν πολλοί σκεπτόμενοι διανοητές και πολιτευτές εκείνου του καιρού, πιο γνωστός δε από αυτούς ήταν ο (δημοκρατικής απόχρωσης και 3 φορές βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων) λογοτέχνης, συγγραφέας, λαογράφος, δικηγόρος [in.gr, Βαγγέλης Στεργιόπουλος, Τι Ωραίο να είσαι Έφηβος] Σπύρος Θεοδωρόπουλος (Σπάρτη, 1875 – Αθήνα, 20 Απριλίου 1961).

Εφ. Έθνος (22.4.1961)

Γνωστός περισσότερο ως ο ποιητής «Άγις Θέρος», διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, εκ των πρωτεργατών του Εργατικού κέντρου Αθηνών, ενώ το 1922, μαζί με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου και άλλους της Ομάδας των Κοινωνιολόγων συνυπόγραψε το Δημοκρατικό Μανιφέστο (κατά της συνεχιζόμενης εμπλοκής της Ελλάδας στη μικρασιατική εκστρατεία), συνελήφθη, παραπέμφθηκε σε δίκη στη Λαμία, καταδικάστηκε και φυλακίστηκε. Σύζυγός του και συμπαραστάτης στο έργο του, ήταν η δημοσιογράφος, κριτικός τέχνης, μουσικός και αγωνίστρια για τα δικαιώματα της γυναίκας, Αύρα Θεοδωροπούλου (Αδριανούπολη, 3 Νοεμβρίου 1880 – Αθήνα, 20 Ιανουαρίου 1963).

Οι οικολογικές επιδιώξεις της Αθηνάς – Υγείας.

Αερισμός χώρων, φυσική άσκηση, υγιεινή διατροφή (περιορισμός στην κατανάλωση κρέατος και στο αλκοόλ), μπάνια (κατ’ οίκον ή θαλάσσια), ηλιοθεραπεία, συχνή παραμονή στην ύπαιθρο, καταπολέμηση του καπνίσματος, ισόρροπη κατανομή χρόνου εργασίας και ανάπαυσης, άνετη ενδυμασία, λελογισμένη -δίχως καταχρήσεις και εξάντληση του οργανισμού- ψυχαγωγία και διασκέδαση, υποστήριξη εγγάμου βίου.

Οι σταθμοί στην Ελλάδα.

·        1830: Διατυπώνονται τα πρώτα προγράμματα για την καταπολέμηση των δασικών καταστροφών και για τη γεωργική ανάπτυξη.

·        1920-1930: Ιδρύονται οι πρώτοι Ορειβατικοί Σύλλογοι στην Αθήνα και στην Πάτρα.

·        1937: Ψηφίζεται ο πρώτος ειδικός νόμος Περί Εθνικών Δρυμών.

·        1951: Ιδρύεται η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης.

·        Μέγαρα, 1973: Πρώτη μαζική λαϊκή κινητοποίηση εναντίον της κατασκευής διυλιστηρίου του Ομίλου Ανδρεάδη στην Πάχη και κοντά στο πολιτικό αεροδρόμιο, με την απαλλοτρίωση 23.000 φιστικιών και ελιών.

·        Πύλος, 1975: Μαζικές διαμαρτυρίες των κατοίκων και φορέων, λόγω της διαρροής πετρελαίου στη θάλασσα, από πλοίο της γραμμής.

·        Σπάτα, 1976: Κινητοποιήσεις κατά της σχεδιαζόμενης απαλλοτρίωσης για την ίδρυση αερολιμένα.

·        Κάρυστος, 1977-1979: Με πρωτοπόρα την Οικολογική Οργάνωση Ένωση για την Ποιότητα της Ζωής – Ε.ΠΟΙ.ΖΩ., οι κάτοικοι εναντιώνονται δυναμικά στην κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου.

·        1986: Η ολέθρια καταστροφή από την έκρηξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ της τότε Ε.Σ.Σ.Δ. σε συνδυασμό με την πυρκαγιά που ξέσπασε στις εγκαταστάσεις της Jet Oil στη χώρα μας (24 Φεβρουαρίου 1986) οδηγούν σε ώθηση το αντί-πυρηνικό κίνημα στην Ελλάδα και –ως αποτέλεσμα των σχετικών ζυμώσεων- έχουμε τελικά την ίδρυση της Ομοσπονδίας Οικολογικών και Εναλλακτικών Οργανώσεων (1987).

·        Ευρωεκλογές Ιουνίου 1989: Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ (πρωτοβουλία πολιτών δίχως την επίσημη υποστήριξη της Ομοσπονδίας) συμμετέχουν για πρώτη φορά στα χρονικά σε εκλογική διαδικασία. Παίρνουν περίπου 73.000  ψήφους και συγκεντρώνουν ποσοστό 1,11%.

·        Εθνικές Εκλογές Νοεμβρίου 1989: Με ποσοστό 0,58% και περίπου 40.000 ψήφους, οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ –ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ (διοικούσα επιτροπή) κερδίζουν μία έδρα στην Ελληνική Βουλή. Από την Α’ Αθήνας εκλέγεται η πρώτη Eλληνίδα οικολόγος-βουλευτής, η Μαρίνα Δίζη. Η ίδια, το Μάρτιο του 1990 και κατά τη διάρκεια της 3^ης κατά σειρά ψηφοφορίας για την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, υψώνει μέσα στο κοινοβούλιο ένα πανό κατά της μόλυνσης στην Αθήνα (από το νέφος αιθαλομίχλης) προκαλώντας σάλο.

·        Εθνικές Εκλογές Απριλίου 1990: Με επικεφαλής το Νίκο Ηλιόπουλο οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ αυξάνουν το ποσοστό τους σε 0,77%, κερδίζοντας αυτή τη φορά, σχεδόν 51.000 ψήφους. Εκλέγεται από τη Β’ Πειραιά η Τασία Ανδρεαδάκη, που αργότερα αντικαταστάθηκε από την Κατερίνα Ιατροπούλου.

·        Δεκέμβριος 2002: Ιδρύονται οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ.

·        Ευρωεκλογές 2009: Εκλέγεται ευρωβουλευτής (με τους ΟΙΚΟΛΟΓΟΥΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ) ο Μιχάλης Τρεμόπουλος, ο οποίος στην πορεία θα αντικατασταθεί (κατά την πάγια τακτική των οικολόγων) από το Νίκο Χρυσόγελο. 

Ευχαριστούμε θερμά τον επικεφαλής του συλλόγου Φίλων της Φύσης κ. Κωνσταντίνο Φωτεινάκη, για τη σημαντική βοήθειά του σε αυτό το άρθρο.

 Πηγές.

·        https://ecoalter.blogspot.com/p/blog-page_25.html?m=0

·        https://www.efsyn.gr/politiki/antipoliteysi/202997_ta-40-hronia-enos-prasinoy-hlomoy-kinimatos

·        https://e-megara.gr/blog-post_40-15/

·        https://www.pemptousia.gr/