«Άγνωστοι» Φιλέλληνες: Ναύαρχος Χάμιλτον.

(Γράφει ο Νίκος Δ. – Θ. Νικολαΐδης)

Ο Βρετανός ναύαρχος Gawen William Rowan Hamilton (Παρίσι, 1783- Killyleigh Caste Επαρχία Down, Β. Ιρλανδία[1], 1834), γνωστός και ως Commodore Hamilton, ήταν διοικητής μιας μοίρας του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού στις ελληνικές θάλασσες την εποχή του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1821 – 1829), λαμβάνοντας μέρος, μεταξύ άλλων, στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827). Ο Χάμιλτον υπήρξε ένας από τους εκατοντάδες επιφανείς Ευρωπαίους φιλέλληνες που μετείχαν εθελοντικά στην Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και που τα ονόματά τους, δυο αιώνες μετά, έχουν «ξεθωριάσει» αρκετά, δεν έχουν, όμως, ξεχασθεί. Αυτό το άρθρο αποτελεί έναν ελάχιστο φόρος τιμής, στη μνήμη του.

Πρώτα χρόνια και οικογένεια

Ο Γουίλιαμ ήταν το πρώτο τέκνο της πολυμελούς οικογένειας (10 παιδιών,  5 αγόρια και 5 κορίτσια) του εμβληματικού Ιρλανδού γαιοκτήμονα και πολιτικού ακτιβιστή Άρτσιμπαλντ Χάμιλτον Ρόουαν (Rathbone Place, Λονδίνο, 12.5.1751 – Holles St., Δουβλίνο, 1.11.1834) και της Sarah Anne Dawson (1764 – 1834)[2], που έγιναν σύζυγοι στις 6 Οκτωβρίου του 1781 στο Παρίσι.

Οι καταβολές - Ο ριζοσπάστης πατέρας

Ο Άρτσιμπαλντ [μοναχογιός του Gawen Hamilton (1729 – 1805), σερίφη στην Επαρχία Down και της δεσποτικής  Jane Rowan (απεβ. 1793)] ήταν κάτοχος σημαντικής περιουσίας από τον παππού του (από την πλευρά της μητέρας του), τον διακεκριμένο δικηγόρο και Καθηγητή Νομικής στο Trinity College του Δουβλίνου (1717-1726) Γουίλιαμ Ρόουαν (1693-1767). Αυτός ήταν που επέβλεπε προσωπικά τις σπουδές του εγγονού του και μάλιστα του κληρονόμησε όλα του τα υπάρχοντα, με μόνη προϋπόθεση ο Άρτσιμπαλντ (ζώντας μαζί του) να φέρει και τα δύο επώνυμα, όπως και έγινε. Μεγαλώνοντας υπό τη σκέπη του καλλιεργημένου παππού του και έχοντας πολλές επαφές με λόγιους, διανοητές και κοινωνικούς αμφισβητίες, ο Άρτσιμπαλντ απέκτησε, σταδιακά, φιλελεύθερες  ιδέες και απόψεις, που άγγιζαν τα όρια του ριζοσπαστισμού. Γυμνασμένος, σωματώδης, αλλά και ευφραδής, επιβάλλονταν εύκολα στους κύκλους του ως ομιλητής. 

Στη ώριμη νεότητά του (1773-1784) και αφού προηγουμένως φοίτησε μάλλον ανεπιτυχώς σε διάφορα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, επέλεξε να μετοικήσει στη Γαλλία, όπου γνώρισε τον εθνοπατέρα των Η.Π.Α. Βενιαμίν Φραγκλίνο (1706 - 1790). Αυτός ήταν που τον μύησε στις επαναστατικές διεργασίες. Στα επόμενα χρόνια (στην Ιρλανδία) αγωνίστηκε για διάφορες εργασιακές, θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, μετέχοντας με ζέση στα δημόσια πράγματα. Σύντομα εντάχθηκε σε Ιρλανδικές εθνικιστικές ομάδες, συνελήφθη, δικάστηκε και φυλακίστηκε, ενώ παραπέμφθηκε ακόμη και για εσχάτη προδοσία. 

Ταραχές στην Ιρλανδία (19ος Αιώνας)

Κι αυτό, διότι ένθερμα πίστευε στην προοπτική μίας Ιρλανδικής εξέγερσης κατά των Βρετανών με την ενεργή υποστήριξη της Ναπολεόντειας Γαλλίας, για την οποία και μόχθησε, δίχως, ωστόσο, αποτέλεσμα. Περιπλανήθηκε μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών (βρίσκοντας καταφύγιο ακόμη και στη Δανία), γνωρίζοντας πολλές περιπέτειες, έως ότου γίνει ξανά δεκτός στην πατρίδα του (1803). Τον Ιανουάριο του 1829 έκανε την τελευταία του δημόσια εμφάνιση και έξι χρόνια μετά (1834) μόλις 2,5 μήνες μετά το θάνατο του πρωτότοκου γιου του πέθανε και αυτός, στην ηλικία των 83 ετών.

Πίνακας που αποτυπώνει ναυμαχία κατά τη διάρκεια
των Ναπολεοντείων Πολέμων

Ένας γνήσιος φιλέλληνας γεννιέται!

Ο πρωτότοκος Γουίλιαμ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1783, όπου ζούσε -ουσιαστικά αυτοεξόριστος- ο πατέρας του, έναν όμως χρόνο μετά, επέστρεψαν όλοι στην Ιρλανδία. Στα 18 του χρόνια (1801) εντάχθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό της Μεγάλης Βρετανίας (το 1810 προήχθη σε Πλοίαρχο) και υπηρέτησε κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων (1803-1815). Το 1817 νυμφεύθηκε την 17χρονη Catherine Cockburn, κόρη του Στρατηγού Σερ Τζορτζ Κόκμπουρν, με την οποία απέκτησαν δύο γιους[3].Ο πρώτος ήταν ο Archibald Rowan Hamilton (1818 – 1860[4]) και ο δεύτερος ο George Rowan Hamilton (1822 – 1902)[5].

Η φρεγάτα Cambrian

Η εμπλοκή του στην Ελληνική Επανάσταση

Το 1822 έφτασε στην Ύδρα ως καπετάνιος της φρεγάτας Cambrian, κατόπιν εντολής του αυταρχικού Βρετανού Ύπατου Αρμοστή των Ιονίων Νήσων, Τόμας Μέτλαντ (1760 – 1824), για να απαιτήσει αποζημίωση για τις ζημιές που υπέστησαν τα πλοία που έφεραν βρετανική σημαία, λόγω της δράσης του Ελληνικού επαναστατικού στόλου. Κατά τη διάρκεια της ελληνικής πολιορκίας του Ναυπλίου στις αρχές του 1822, περιπολούσε την περιοχή, αντιμετωπίζοντας δίκαια τους μαχητές και αποθάρρυνε τους Άγγλους προξένους να προμηθεύουν είτε Οθωμανούς είτε Έλληνες. Μετά την παράδοση του Ναυπλίου στους Έλληνες, κανόνισε τη μεταφορά –ακόμη και επί των ελληνικών πλοίων– περίπου 500 Οθωμανών στη Σμύρνη.

Επιστροφή στον Ελλαδικό χώρο

Επέστρεψε στις ελληνικές θάλασσες το 1825 και υποστήριξε την ελληνική υπόθεση σε πολλές περιπτώσεις, ενθαρρυμένος από την αλλαγή της βρετανικής πολιτικής που επέφερε ο Τζορτζ Κάνινγκ (1770 – 1827), με την αναγνώριση των δύο αντιμαχόμενων μερών, το 1823. Όταν ο Ιμπραήμ Πασάς (1789 – 1848) της Αιγύπτου εισέβαλε στην Πελοπόννησο, ο Χάμιλτον μεσολάβησε πολλές φορές για την απελευθέρωση Ελλήνων αιχμαλώτων. Ωστόσο, η μεγαλύτερη συνεισφορά του στον ελληνικό αγώνα ήταν οι προσπάθειές του να αμβλύνει τη διχόνοια μεταξύ των Ελλήνων κατά την παραμονή της Γ' Εθνοσυνέλευσης στην Τροιζήνα.

Σχέδιο του S. Baraldi (εκδόσεις Στρατίκη)

Η καταλυτική του δράση κατά τη διάρκεια της εμφύλιας σύγκρουσης

Δύο κέντρα λήψης αποφάσεων είχαν αναδυθεί μέσα σε ένα κλίμα εμφυλίου πολέμου. 

Ο Χάμιλτον δυσανασχετούσε που έπρεπε να πλεύσει μεταξύ Ερμιόνης και Αίγινας 

για να συμφιλιωθούν οι διαφωνούντες πληρεξούσιοι, έτσι ώστε μια ενιαία ελληνική συνέλευση 

να συμβουλευτεί τον Βρετανό πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, Στράτφορντ Κάνινγκ (1786 – 1880),

ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις διαπραγματεύσεις για το ελληνικό ζήτημα.

Επαφές με τον Κολοκοτρώνη

Ανησυχώντας όταν πληροφορήθηκε ότι ο Έλληνας Αρχιστράτηγος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770 – 1843)

υποστήριζε τον διορισμό του διαπρεπή διπλωμάτη Κόμη Ιωάννη Καποδίστρια (1776 – 1831) 

ως Κυβερνήτη της Ελλάδας, ο Χάμιλτον επισκέφθηκε προσωπικά τον Έλληνα οπλαρχηγό. 

Ο τελευταίος, γνωστός στην Ελλάδα ως Γέρος του Μορέα, έμπειρος διαπραγματευτής, απέκρυψε τις 

προθέσεις του ώστε να εξοικονομήσει χρόνο για να απευθύνει την πρόσκληση στον Καποδίστρια, 

επιδιώκοντας να την ανακοινώσει την κατάλληλη στιγμή για να μην θορυβήσει τη Βρετανική 

κυβέρνηση στο κρίσιμο σημείο των διαβουλεύσεων. 

Πρωτόκολλο της Πετρούπολης (6 Απριλίου 1826)

Μεταστροφή των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων

Την άνοιξη του 1827, ωστόσο, επιταχύνθηκαν οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη για το 

ελληνικό ζήτημα. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Βρετανίας, Ρωσίας και Γαλλίας για την προσχώρηση 

της τελευταίας στη Συνθήκη της Αγίας Πετρούπολης (4 Απριλίου 1826) στέφθηκαν από επιτυχία. 

Η ελληνική κυβέρνηση κάλεσε τότε τον Βρετανό στρατηγό Ρίτσαρντ Τσερτς (1784 – 1873), που ήταν 

δημοφιλής στους οπλαρχηγούς, να γίνει ο επικεφαλής του Ελληνικού Στρατού και τον διάσημο 

Βρετανό ναύαρχο Τόμας Κόχραν (1775 - 1860) να αναλάβει διοικητής του Ελληνικού Ναυτικού. 

Και οι δύο δέχτηκαν και έφτασαν στο Ναύπλιο στα μέσα Μαρτίου του 1827. Τόσο ο Χάμιλτον όσο και

ο Κάνινγκ (από την Κωνσταντινούπολη) προέτρεψαν τους Έλληνες να διατηρήσουν την ενότητα και 

την τάξη. Με τη βοήθεια της Τσερτς και του Κόχραν, οι δύο αντιμαχόμενες συνελεύσεις σχημάτισαν

 μια ενιαία Γ’ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα. 

Η εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια

Εκμεταλλευόμενος το διορισμό του Τσερτς και του Κόχραν, ο Κολοκοτρώνης πρότεινε στην 

Εθνοσυνέλευση να εκλεγεί ως Κυβερνήτης του νεοσύστατου κράτους ο Ιωάννης Καποδίστριας. 

Στη συνέχεια, ο Χάμιλτον υποστήριξε την πρόταση του Κολοκοτρώνη, λέγοντας προς τους Έλληνες 

αντιπροσώπους: «Πάρτε τον Καποδίστρια ή όποιον άλλο διάβολο θέλετε, ειδεμή είσαστε ολότελα 

χαμένοι». Αυτό συνέβαλε καθοριστικά στην υπέρβαση του αδιεξόδου και είχε ως αποτέλεσμα την 

ομόφωνη εκλογή του Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, στις 3 Απριλίου του 1827.

Το τέλος 

Το 1828, ο ένθερμος -όπως αποδείχθηκε- φιλέλληνας Χάμιλτον εγκατέλειψε οριστικά την Ελλάδα 

και έξι χρόνια αργότερα, στις 17 Αυγούστου του 1834, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 50-51 

ετών.

Πηγή

Dictionary of Irish Biography: Rowan, Archibald Hamilton

https://www.dib.ie/biography/rowan-archibald-hamilton-a7820

Παραπομπές

[1] The National Archives: Will of Gawen William Hamilton Rowen

https://discovery.nationalarchives.gov.uk/details/r/D336696

[2] Lord Byron and his times: Gawen William Rowan Hamilton https://www.lordbyron.org/persRec.php?choose=PersRefs&selectPerson=GaHamil1834

[3] National Library of Scotland: Heraldry of the Hamiltons

https://digital.nls.uk/histories-of-scottish-families/archive/95283663?mode=transcription

[4] Geni: Archibald Rowan Hamilton

https://www.geni.com/people/Archibald-Hamilton/6000000043989839393

[5] Οικογενειακά δένδρα-My Heritage

https://www.myheritage.gr/names/archibald_rowan-hamilton