David Sque: «Πιο φιλόξενος λαός του κόσμου είναι ο ελληνικός!!!»

Μία συνέντευξη με τον εμβληματικό καλλιτέχνη του κόμικ «Roy of the Rovers»

(Στο Νίκο Δημ. Νικολαΐδη)

Μεγάλη τιμή για μένα αποτελεί η παρακάτω συνέντευξη που δέχτηκε να μας παραχωρήσει ο εκλεκτός ζωγράφος, βασικός συντελεστής της διάσημης ποδοσφαιρικής σειράς κόμικς «Roy of the Rovers», η οποία διαθέτει πάρα πολλούς φανατικούς φίλους και στην Ελλάδα.

Αγαπητέ David πάντα χαίρομαι να επικοινωνώ μαζί σου, ευχαριστώ θερμά που ανταποκρίθηκες και πάλι!

Γεια σου Νίκο, και για μένα είναι μεγάλη η ευχαρίστηση!

Πριν αναφερθούμε στον Ρόυ Ρέης και τη Μέλτσεστερ, είχες προηγουμένως φιλοτεχνήσει μία άλλη εξαιρετική σειρά, μία ιστορία σε σενάριο του Fred Baker με τίτλο «Martin’s Marvellous Mini» («MMM») –στην Ελλάδα «Το Καταπληκτικό Μίνι»-  για το περιοδικό «Tiger» (1971 – 1975). Πως θα περιέγραφες εκείνη σου την εμπειρία;

Όντως ανέλαβα εκείνη την ωραία σειρά και ήταν υπέροχο για μένα να σχεδιάζω αυτούς τους χαρακτήρες. Ο Martin ήταν μία νεώτερη εκδοχή του εαυτού μου, με κόκκινο μαλλί! Ήταν πραγματικά απολαυση να σχεδιάζω τις περιπέτειες των δύο φίλων οδηγώντας τον “George”, όπως είχαν ονομάσει το «κατσαριδάκι» τους!!

Ποιος αλήθεια σου πρότεινε να διαδεχτείς στην εικονογράφηση του «RotR» την (αείμνηστη, πλέον) Yvonne Hutton το φθινόπωρο του 1975, ήταν άραγε ο τότε εκδότης του «Tiger» Barrie Tomlinson, ή ο προκάτοχός του, Derek Birnage;

Έκανα πάντα το «MMM», όταν έτυχε να μιλήσω στο τηλέφωνο με τον Barrie και θυμάμαι ότι τον ρώτησα «έχετε βρει κάποιον να αναλάβει τη σειρά, ή όχι ακόμα;» Μου απάντησε «Όχι, έχουμε μεγάλο πρόβλημα σ’ αυτό!» Τότε του είπα «Εντάξει, μπορώ να το κάνω εγώ προσωρινά, έως ότου δεχτεί κάποιος άλλος». Μου απάντησε «Μα, εσύ είσαι ειδικός στο μηχανοκίνητο αθλητισμό, όχι στο ποδόσφαιρο!!!» Όμως του είπα πως ήξερα να ζωγραφίζω αθλητικές φιγούρες και αυτό που θα έπρεπε να κάνω ήταν να τις προσαρμόσω σε ποδοσφαιρικές εμφανίσεις! Τότε εκείνος δέχτηκε, λέγοντάς μου «Εντάξει, θα σου δώσουμε την ευκαιρία να το προσπαθήσεις, λοιπόν». Περίπου έξι εβδομάδες μετά, όταν έφτιαχνα και τις δύο σειρές ταυτόχρονα και ήμουν πλέον εξαντλημένος, τον ρώτησα αν κατέληξαν κάπου, διότι δεν άντεχα άλλο και ήθελα να αποσυρθώ από το σχεδιασμό του Ρόυ. Μου αποκρίθηκε «Όχι, όχι, μας αρέσει πολύ το στυλ που έχεις και μάλιστα σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε τη δουλειά σου με τον Ρόυ σε έγχρωμη εκδοχή, ενώ το «ΜΜΜ» θα το κάνουμε ασπρόμαυρο!» Έτσι συνέχισα με την ίδια αμοιβή και τα υπόλοιπα τα ξέρεις, είναι πια, όπως λέμε, ιστορία!

Έχει γραφτεί, όπως και για τον Joe Colquhoun που είχε ξεκινήσει τη σειρά του Ρόυ Ρέης, πως το γενικό σου ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο ήταν μάλλον μικρό, τουλάχιστον στην αρχή. Το διάβασα και με παραξένεψε, τελικά μήπως ήταν ο Ρόυ που σε έκανε φανατικό φίλο του αθλήματος;

Όχι Νίκο, δεν αληθεύει αυτό. Λάτρευα να παίζω ο ίδιος ποδόσφαιρο στο σχολείο, αλλά όχι να παρακολουθώ αγώνες. Τα αγαπημένα μου σπορ ήταν οι αγώνες μότο κρος και το γκολφ, αλλά τη δεκαετία του ’70 είχαμε χορτάσει ποδόσφαιρο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ως πατριώτης, παρακολουθούσα την Εθνική Αγγλίας στα Παγκόσμια Κύπελλα και ήταν σπουδαίο το ότι και ο ίδιος ο Ρόυ φόρεσε τη φανέλα με τα λιοντάρια!

Υπήρξε κάποιος από τους προηγούμενους καλλιτέχνες της σειράς, σαν τον Paul Trevillion ή την Yvonne, που να σε έχει επηρεάσει στο σχεδιασμό;

Ξανά, όχι. Ήμουν στην αρχή υποχρεωμένος να μιμηθώ την τεχνοτροπία της Yvonne, αφού οι αναγνώστες δεν θα έπρεπε να ξαφνιαστούν, αλλά μόλις η σειρά έγινε αποκλειστικά δική μου, τότε σιγά σιγά επέστρεψα στο προσωπικό μου στυλ και μάλιστα χάρισα στον Ρόυ μία κόμη σαν τη δική μου! Ήμουν μεγάλος οπαδός του Barrie Mitchell, ωστόσο και μάλιστα «δανείστηκα» κάποια από τα σχεδιαστικά του χαρακτηριστικά.

Πόσες ώρες σου χρειάζονταν ώστε να ολοκληρώσεις και να παρουσιάσεις ένα επεισόδιο 2 ή τριών σελίδων;

Είτε σχεδίαζα δύο εσωτερικές σελίδες, είτε το εξώφυλλο και οπισθόφυλλο, πάντα έπρεπε να τελειώσω σε μία εβδομάδα!!!

Ποια είναι η γνώμη σου για τα κείμενα του Tom Tully;

Οι ιστορίες που έγραφε ήταν εξαιρετικές και απολάμβανα να τις εικονογραφώ.

Ανάφερέ μας αληθινά πρόσωπα που εμφανίστηκαν στην ιστορία του Ρόυ όλα αυτά τα έντεκα χρόνια (1975 – 1986) που είχες την ευθύνη της εικονογράφησης.

Υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός έκτακτων εμφανίσεων δημοσίων προσώπων, αφού ο Barrie (Tomlinson) αξιοποίησε την ικανότητά μου να σχεδιάζω «διασημότητες». Ο Έμιλιν Χιουζ ήταν μία αγαπημένη για μένα φυσιογνωμία, επίσης πολύ μου άρεσε όταν ζωγράφιζα τους δύο τραγουδιστές  του συγκροτήματος «Spandau Ballet».

Ποια είναι η αγαπημένη σου περίοδος στην ιστορία του Ρόυ;

Ήμουν στο απόγειο της απόδοσής μου κατά το ξεκίνημα της δεκαετίας του ’80 και νομίζω ότι η αγαπημένη μου ιστορία ήταν εκείνη με τίτλο «Who shot Roy!»

Ποια είναι η γνώμη σου σχετικά με την ανανεωμένη σειρά του Ρόυ που παρουσιάζει η εταιρεία «Rebellion»;

Νομίζω ότι είναι υπέροχο για τη νέα γενιά να απολαμβάνει τα κατορθώματα του Ρόυ. Δεν είμαι οπαδός του «καρτουνίστικου» στυλ της σύγχρονης σχεδίασης αλλά μου έχει ζητηθεί να δημιουργήσω μερικές ακόμη ιστορίες τις οποίες θα προσαρμόσω περισσότερο στο δικό μου ύφος.

Τριάντα τέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά από τα τελευταία σου καρέ για το Ρόυ (τον Αύγουστο του 1986), επέστρεψες τώρα με μία εξαιρετική εικονογράφηση που έφτιαξες για την έκτακτη καλοκαιρινή έκδοση της σειράς, με τίτλο «The Old School», μίας ιστορίας σε σενάριο του Rob Williams. Πόσο δύσκολο ήταν για σένα (ή δεν ήταν) να ακολουθήσεις αυτό το μοντέρνο, που περισσότερο θυμίζει καρτούν παρά κόμικ, στυλ;

Στα αλήθεια, ήταν απόλαυση για μένα και ανυπομονώ να το ξανακάνω. Είχα να συμβιβάσω το δικό μου, παραδοσιακό ύφος, στη νέα προσέγγιση. Βασικά, σχεδίασα τη νέα εκδοχή των κλασσικών πρωταγωνιστών όπως τους νοιώθω εγώ καλύτερα, κάτι που δείχνει να οδήγησε σε ένα καλό αποτέλεσμα.

Θα μπορούσες να μας υπενθυμίσεις άλλες ποδοσφαιρικές σειρές που δημιούργησες;

Μετά την ολοκλήρωση της συνεισφοράς μου στην ιστορία του Ρόυ το 1986, ανέλαβα μία περίφημη σειρά για το περιοδικό «Roy of the Rovers» που τιτλοφορούνταν «Story of a Star» στην οποία εικονογραφούσα τη ζωή διάσημων ποδοσφαιριστών. Μεταξύ τους ήταν οι Gary Lineaker, Kevin Keegan, Kenny Dalglish κ.α. Ήταν έγχρωμες δημιουργίες για τις οποίες είμαι πολύ περήφανος. Μετά έφτιαξα ένα καθημερινό ποδοσφαιρικό στριπ  για την Αγγλική εφημερίδα «The Mirror», της οποίας το σενάριο επιμελούνταν ο Barrie Tomlinson. Πριν από τρία χρόνια, ολοκλήρωσα ένα graphic novel με τίτλο «The Invincibles», με θέμα το πως ξεκίνησε το ποδόσφαιρο στην Αγγλία και ακόμη την ιστορία του ποδοσφαιρικού συλλόγου Preston North End, αλλά και του Αγγλικού Πρωταθλήματος. Είναι διαθέσιμο στο Amazon. Μπορεί όποιος το επιθυμεί να δει ολόκληρο το έργο μου όλα αυτά τα χρόνια, επισκεπτόμενος το σάιτ μου (μέσω Google) «David Sque Illustrations».

Πόσες φορές έχεις επισκεφτεί τη χώρα μας;

Τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 βρέθηκα στην αγαπημένη μου Ελλάδα τουλάχιστον 9 φορές! Την εποχή που οι Έλληνες έσπαζαν πιάτα για να δείξουν την εκτίμησή τους στους καλλιτέχνες που εμφανίζονταν στην πίστα!! Κατά την πρώτη μου επίσκεψη έπιασα φιλίες με έναν Έλληνα που λεγόταν Λέων, ο οποίος μου έκανε το τραπέζι σε ένα εστιατόριο που ήταν στην παραλιακή οδό της Αθήνας. Το μαγαζί ανήκε στο συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, όπου εκεί ο ίδιος παρουσίαζε τότε τη δουλειά του στο κοινό, για την ταινία «Zorba the Greek». Ο Λέων ήταν φίλος του Μίκη και με γνώρισε σε αυτόν. Έχω επισκεφτεί την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Μύκονο, την Κέρκυρα, αλλά το αγαπημένο μου μέρος ήταν η Σκιάθος. Βέβαια τότε δεν υπήρχε αυτός ο κατακλυσμός από τουρίστες??!! Φυσικά αγαπώ τη Νανά Μούσχουρη!!! Ειδικά το τραγούδι της «Try to Remember». Θυμάμαι ακόμη να βρίσκομαι μαζί με την κοπέλα μου στην ταράτσα ενός κορυφαίου restaurant στον Πειραιά όπου απολαμβάναμε το φημισμένο μενού του σεφ, κάτω από το φεγγαρόφωτο και τ’ αστέρια!!!

Τι πιστεύεις για τους Έλληνες;

Τώρα μου θύμισες όλες εκείνες τις υπέροχες αναμνήσεις που έχω από τον πιο φιλόξενο λαό του κόσμου!!! Εκείνες τις ημέρες, η παλαιότερη γενιά αγαπούσε τους Άγγλους και ήρωάς τους ήταν ο Churchill, καθώς σας βοηθήσαμε να διώξετε τους Ναζί (που τους αποκαλούσατε απαξιωτικά «The Bosh»), κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία φορά ήρθα στην Ελλάδα οδηγώντας το αμάξι μου, μαζί με το φίλο μου το Bernie και κατασκηνώσαμε σε μία ερημική παραλία κοντά σε ένα χωριό στη Βορειοανατολική Αττική. Πήγαμε για ψάρεμα και πιάσαμε ένα χταπόδι! Μετά πήγαμε στο χωριό και ο ιδιοκτήτης μίας Ταβέρνας προθυμοποιήθηκε να μας το μαγειρέψει, δωρεάν. Ήπιαμε ούζο και γνωριστήκαμε με τους ανθρώπους εκεί. Ένας από αυτούς είπε: «Αύριο θα έρθετε για φαγητό στο σπίτι μου». Τότε ένας άλλος είπε: «Την Πέμπτη είστε καλεσμένοι στο δικό μου σπίτι» κι ένας ακόμη πρόσθεσε: «Την Παρασκευή σας περιμένω στο δικό μου, να δοκιμάσετε το Μουσακά της γυναίκας μου!»!!! Συναρπαστικό! Στο δρόμο για την Αθήνα σταμάτησα για να ρωτήσω έναν νεαρό, πως θα πάω σε ένα συγκεκριμένο μέρος που θέλαμε. Ήρθε γύρω γύρω από το αμάξι και μπήκε στο αυτοκίνητο. Μας οδήγησε μία απόσταση 5 χιλιομέτρων στο μέρος που ζητούσαμε και μετά βγήκε έξω χαμογελώντας και επέστρεψε πίσω με τα πόδια??!!! Πάντα έφτανα στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο και ποτέ δεν έχανα τη «Γιορτή Κρασιού» !!! Αυτό που έμαθα είναι ότι οι Έλληνες θα βγάλουν ακόμη και το πουκάμισό τους να σου δώσουν, αν το χρειάζεσαι. Θυμάμαι να στέκομαι έξω από μία Ταβέρνα, σε μία παραλία, πίνοντας ούζο και απολαμβάνοντας το αστραφτερό ηλιοβασίλεμα, μαζί με έναν Έλληνα φίλο μου που μόλις είχα γνωρίσει και να του λέω: «Αυτό είναι Παράδεισος! Θα έπρεπε να το διαφημίσετε, έτσι ώστε πολλοί άνθρωποι να έρθουν να απολαύσουν αυτή την εμπειρία!» Μου απάντησε «Όχι, όχι, όχι!». Είπα «Γιατί;» και τότε μου είπε «Είμαστε φτωχοί άνθρωποι, δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά να διασκεδάσουμε τόσο κόσμο!!» (γέλια!!!)

Σκοπεύεις να επισκεφτείς ξανά την Ελλάδα; Ελπίζοντας πως ναι, θα ήθελα να το ξέρω νωρίς!!!

Έχω στις προτεραιότητές μου να το κάνω, αφού θα έχουμε απαλλαγεί από αυτή την επιδημία του Covid 19??!!

Σου εύχομαι ότι καλύτερο!

Κι εγώ σε σένα και σε όλους σας, το ίδιο εύχομαι. Μείνε ασφαλής, φίλε μου.

Σε ευχαριστούμε πολύ!!!

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η συνέντευξη στην Αγγλική γλώσσα:

David Sque: «I learned that Greeks would give you the shirt off of their back if you need it!!!»

Iconic “Roy of the Rovers” football comic series artist David Sque, has made us a great honor responding to the following questions.

(An Interview to Nikos Nikolaidis)

Dear David,

Hi Nikos,

It’s always a pleasure to contact you, so many thanks for this interview!

It is my pleasure too!

Before involving with the “Roy of the Rovers” stuff, you had been doing a lot of good work, drawing the Fred Baker’s “Martin’s Marvellous Mini” comic series in “Tiger” (1971 – 1975), a story which is very popular in Greece, too. How would you describe that experience?

 

I started ‘Martin’s Marvelous Mini’ and it was great to create all the characters. Martin was a younger version of me, hence the Red hair! It was great to draw their adventures in ‘George’!!

Who proposed you to be the artist of “RotR” series replacing Yvonne Hutton (r-i-p) in autumn 1975, was he “Tiger’s” editor Barrie Tomlinson or Derek Birnage?

 

I was drawing MMM when I was on the phone to Barrie and I asked: “ Do you have anyone to take over ROTR yet?” He said: “No, and we are in trouble!” I said: “Well, I’ll stand in till you find someone?” He said: “You are motor racing not football!!” I said: “I can draw figures. I’ll just put them in football kit!” He said: “OK, we’ll give it a try.” After about six weeks of doing both stories I was exhausted and asked Barrie if he had found someone yet as I wanted to stop doing Roy. He said: “No no, we like the way you are doing Roy and we are putting ROTR into Colour and dropping MMM back to Black & White!” So, I stayed with the money and continued with Roy. The rest is history!

I’ve read that your general interest about soccer was -like Joe Colquhoun’s one- rather poor at the beginning. Finally, has Roy Race managed to make you a keen football fan?

 

No. I loved playing Football at school but not watching it. My Sports are Motor racing and Golf and, in the 70’s, there was a lot of trouble at football matches in the UK. Being patriotic I watch England play in the World Cup and it was great when Roy played for England!

Has anyone of previous “RotR” artists (maybe Paul Trevillion or Yvonne) influenced you?

 

Again, no. I had to copy Yvonne’s style when I first started but, when the story became mine, I slowly changed to my style and gave Roy my hair style! I was big fan of Barry Mitchell’s work and nicked some of his way of drawing things.

 How many hours did you need to present a full-colored (3 or 2 paged) episode of “RotR” story?

 

Whether I was just doing the 2 Centre pages or the Cover and back page as well, it still had to be done in one week!!!

What is your opinion about Tom Tully’s (r-i-p) scripts?

 

His stories were excellent and a pleasure to illustrate.

Name some real persons (not fictional characters) appeared in “RotR” storyline during all those eleven years (1975 – 1986), you were the main illustrator.

 

There were a lot of ‘Guest’ appearances by celebrities because Barrie used my ability to draw ‘Likenesses’. Emlyn Hughes was a lovely guy but  I loved working with Spandau Ballet the most.

What is your favorite era in “RotR” story?

 

I was at my best during the early 80’s and I think my favourite story line was ‘Who shot Roy!’

What do you think about the relaunched “RotR” series by “Rebellion Publishing”?

 

I think it is wonderful that a new generation can enjoy Roy’s exploits. I am not a fan of the ‘Cartoony’ style of the modern artwork but they have asked me to do some more of their stories which I will do more in my style.

Thirty four very years after your last “RotR” pictures in “Roy of the Rovers” comic (August 1986), you returned nowadays with an excellent artwork for “RotR Summer Special 2020” edition, titled “The Old School”, by Rob Williams. How difficult was (or was not) for you to follow (or deal with) the new -more cartoon than comic, I believe- style of the series?

 

I really enjoyed doing it and am looking forward to doing some more. I had to work out a compromise between my, traditional style and the new approach. Basically, I drew the new versions of the classic characters in my style which seems to have gone down well.

 

                  Can you please recall some other football artwork you’ve made?

 

After I finished my work on Roy in 1986 I went on to do a brilliant series in the ROTR magazine called ‘Story of a Star’ in which I illustrated the life stories of famous footballers. These included Gary Lineaker, Kevin Keegan, Kenny Dalglish etc. This was full type illustrations with no Black line. I am very proud of my work on this series. Then I went on to do a daily football strip in the English newspaper called ‘The Mirror’ with Barrie Tomlinson writing the script. Three years ago, I finished illustrating a Graphic novel entitled ‘The Invincibles’ which is the story of how Football began in England  and the history of Preston North End Football Club and the football league. Available on Amazon. You can check out my work that I have done over the years on my website: Google: David Sque Illustrations.

How many times have you been in Greece?

 

In the 60’s and the 70’s I went to my beloved Greece at least 9 times! In the days when you could smash plates to show you appreciated a ‘live’ performer!! The first time went I made friends with a Greek guy called Leon who to took me to dinner at a restaurant on the coast road South of Athens, It was owned by Mikis Theodorakis who was playing live and performing the music from ‘Zorba the Greek’ and I was introduced to him as he was a friend of Leon’s.  I have been to Crete, Rhodes, Mykonos, Corfu but, my favourite place was Skiathos. This was in the days before they were overrun and spoilt by too many tourists??!! Of course I loved Nana Mouskouri !!! Especially her song ‘Try to Remember’. I remember going to a roof top restaurant in Piraeus with my girlfriend at the time and sitting under the Moon and Stars and having a TWENTY FOUR course meal which it was famous for!!!

 

            What do you think about Greek people?

 

Don’t get me started on all my wonderful memories of the most hospitable people in the World or I will be here for days!!! In those days the older generation loved the English people and their hero was Churchill as we helped the Greeks to drive the Nazis (The ‘Bosh’ as they called them) out of Greece during the War. I remember my friend Bernie and I drove down in my car from England and we camped on a deserted beach near a village just north of Athens. We went ‘Snorkelling’ and I harpooned an Octopus! We took it into the village and a Taverna owner offered to cook it for us for free. Outside we drank Ouzo and made friends with people there. One said: ‘Tomorrow you come to my house for dinner’ Then another said: ‘On Thursday you come to my house’ then another said: ‘And on Friday you come to my house and eat my wife’s Mousaka!’!!! Amazing! On the drive into Athens I stopped to ask a young guy for directions to a certain place. He came round and got into the car. He took us 5 kilometers to the place we wanted then got out with smile and walked back??!!! I always went to Greece in September and never missed the ‘Wine Festivals’!!! I learned that Greeks would give you the shirt off of their back if you need it. I remember sitting outside a Taverna, on the beach, drinking Ouzo and watching the purple pink sunset with a new Greek friend I had just met and said: “This is heaven! You should advertise so that lots of people could come and enjoy this experience!” He said: “ No, no, no!” I said “Why?” He said: “We are a poor people and we couldn’t afford to entertain so many people!!” Ha haa!!!

 

          Are you going to visit Greece again? Hoping you do so, just let me know!!!

 

I have it on my list of ‘to do’s’ after this Covid 19 has been sorted??!!

 

            I wish you all the best!

I wish you and yours all the best too.

             Your friend,

Stay safe my friend

             Nikos Nikolaidis

David ;o)