Η 'μαγεία' των "Κλασσικών Εικονογραφημένων"

(Γράφει ο Νίκος Δημ. Νικολαΐδης)

Βασισμένη στην πρωτότυπη Αμερικανική έκδοση των "Classics Illustrated", η αντίστοιχη Ελληνική μεταφορά σε κόμικς, θεμάτων από την παγκόσμια λογοτεχνική ή θεατρική σκηνή και όχι μόνο, γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία και στη χώρα μας. Οι εκδόσεις "Ατλαντίς" των αδελφών Πεχλιβανίδη, που ξεκίνησαν στο ιστορικό κτίριο της Κοραή, για να μεταφερθούν πολύ αργότερα  στη "Στοά του Βιβλίου" (σήμερα έχουν αποχωρήσει από το χώρο), ήταν εκείνες που ανέλαβαν το εγχείρημα, στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '50 και ουσιαστικά, δεν έπαψαν ποτέ μέχρι σήμερα να το κρατούν ενεργό, με τις κατά καιρούς επανεκδόσεις και ανατυπώσεις σε τόμους, όλων αυτών των μνημειακών τευχών.

Με "πιλότο" την Αμερικανική έκδοση

Ήταν 1η Μαρτίου του 1951 όταν το "παρθενικό" τεύχος της ελληνικής έκδοσης, με θέμα το αριστούργημα του Βίκτορα Ουγκώ, "Οι Άθλιοι", κρεμάστηκε στα περίπτερα προκαλώντας μεγάλη εντύπωση. Η πρώτη, εμβληματική περίοδος των δικών μας "Κλασσικών Εικονογραφημένων" ξεκινούσε ακριβώς εκείνη τη μέρα και θα διαρκούσε σχεδόν 7 χρόνια, μέχρι το Νοέμβριο του 1957, που ολοκληρώθηκε στο #120. Η συχνότητα έκδοσης των τευχών ήταν κυρίως 15θήμερη (κάθε 1η και 15η του μήνα), ενώ είχαν βγει και αρκετά έκτακτα τεύχη, με αφορμή θρησκευτικές ή ιστορικές επετείους. Αυτό, όμως, που κάνει την εγχώρια έκδοση μοναδική και άκρως συλλεκτική, ήταν η απόφαση, εκτός των Αμερικανικών ανατυπώσεων, να περιλαμβάνει και πολλά αυθεντικά ελληνικά τεύχη με θέματα που αντλούνταν από την ελληνική ιστορία, αρχαία ή σύγχρονη, τη μυθολογία μας αλλά και τη θρησκεία. Αγαπημένα θέματα, όπως ήταν επόμενο, αποτέλεσαν, τα έπη του Ομήρου, οι ημίθεοι και τα κατορθώματά τους, οι αρχαίες τραγωδίες, οι Περσικοί Πόλεμοι, το Βυζάντιο και βέβαια η Επανάσταση του 1821. 

Δεύτερη & τρίτη περίοδος

Από το Δεκέμβριο του 1957 ξεκίνησε η 2η περίοδος της α' έκδοσης του περιοδικού, σε εβδομαδιαία βάση. Σε αυτήν, υπήρξαν και πολλαπλές επανεκδόσεις από την αρχική περίοδο, ενώ η ελληνική θεματολογία εμπλουτίστηκε. Η δεύτερη αυτή περίοδος των 'Κ.Ε.' τερματίσθηκε το 1960. Πλέον, είχαν εκδοθεί περί τα 180 διαφορετικά τεύχη. Προς τα τέλη της δεκαετίας του '60 προστέθηκαν μερικοί ακόμη τίτλοι, ενώ το 1975 ξεκίνησε η β' έκδοση (με τετραψήφια νούμερα στα τεύχη) και το 1990 πραγματοποιήθηκε η γ' έκδοση, φτάνοντας, συνολικά στα 318 διαφορετικά τεύχη (ελληνικής και ξένης θεματολογίας). 

Τα ελληνικά "Κλασσικά Εικονογραφημένα"

Οι εκδότες απευθύνθηκαν σε καταξιωμένους λογοτέχνες της εποχής όπως ο Βασίλης Ρώτας (1889 - 1977), η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη (1898 - 1977), η Βούλα Δαμιανάκου, η Ελένη Παπαδάκη, η Γεωργία Δεληγιάννη - Αναστασιάδη (1914 - 1998), η Ειρήνη Φωτεινού, ο Θεόδωρος Συναδινός (1880 - 1959), ο Στέφανος Ξένος (πηγή: Κατερίνα Νικολάου, "Byzantium and its perception in the mid-twentieth century “Classics Illustrated” comic books") κ.α., προκειμένου να εξασφαλίσουν την αρτιότητα της συγγραφής ή/και επιμέλειας-μετάφρασης-απόδοσης των σεναρίων και διαλόγων στα "καρεδάκια", ενώ σπουδαίοι καλλιτέχνες (ζωγράφοι, χαράκτες, σχεδιαστές) μεταξύ των οποίων ο Αλέκος Κοντόπουλος (1904 - 1975), ο Νίκος Νομικός και η Νίτσα Θεολόγου - Σαβράμη (1925 - 2008), ο Αντώνης Θεοδωρίδης κ.α. ανέλαβαν την εικονογράφηση. Μάλιστα τα αμιγώς ελληνικά τεύχη μεταφράστηκαν στα Αγγλικά και κυκλοφόρησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. 

Παραθέτω έναν ενδεικτικό κατάλογο, που σίγουρα χρήζει συμπλήρωσης:

• #43 ΠΕΡΣΕΑΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ (κείμενο Β. Ρώτας , σχέδια Κώστας Γραμματόπουλος)
• #48 ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ (επανεικονογραφηση της Αμερικανικής έκδοσης)
• #55 ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Β. Ρώτας - Κ. Γραμματόπουλος)
• #60 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ (Ειρήνη Φωτεινού - Μεντής Μποσταντζόγλου)
• #66/160 Ο ΘΗΣΕΑΣ ΚΑΙ Ο ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ (Β. Ρώτας - Κ. Γραμματόπουλος)
• #71/162 ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ (επανεικονογραφηση της Αμερικανικής έκδοσης)
• #83/166 ΗΡΑΚΛΗΣ (Ελένη Παπαδάκη - Βασίλης Ζήσης)
• #95/150 ΚΑΝΑΡΗΣ Ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ (Β. Ρώτας - Νίκος Καστανάκης)
• #100/152 ΤΟ ΧΑΝΙ ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ (Β. Ρώτας - Ν. Καστανάκης)
• #105/154 ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη - Β. Ζήσης)
• #111 ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ (Β. Ρώτας - Β. Ζήσης)
• #115/156 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΣ (Β. Ρώτας - Αντώνης Θεοφιλόπουλος)
• #119/158 ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Βασ. & Μαρούλα Ρώτα - Ν. Καστανάκης, Αντ. Θεοδωρίδης)
• #120/164 ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ (Θεόδωρος Συναδινός - Ελένη ('Νίτσα') Θεολόγου Σαβράμη)
• #124/253 ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ (Β. Ρώτας και Βούλα Δαμιανάκου - Νίκος Καστανάκης)
• #125 Η ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ (? - Παύλος Βαλασάκης)
• #127 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ (? - Π. Βαλασάκης)
• #128 ΜΑΧΗ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ (Β. Ρώτας - Ν. Καστανάκης)
• #130 Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ (Β. Ρώτας - Ν. Καστανάκης)
• #132 ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (? - Άκης Αβαγιανός)
• #145 ΦΡΙΞΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗ (Β. Ρώτας - Π. Βαλασάκης)
• #168 ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (Β. Ρώτας - Γιάννα Ταχάτη)
• #170 ΚΑΣΣΙΑΝΗ (Β. Ρώτας - Π. Κατσουλίδης)
• #173 ΟΡΦΕΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΙΔΙΚΗ (Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη - Αλκμήνη Γραμματόπουλου)
• #175 ΠΑΝΔΩΡΑ (Σ. Μαυροειδή Παπαδάκη - Π. Βαλασάκης)
• #177 ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Β. Ρώτας - ?)
• #179 ΑΝΤΙΓΟΝΗ (Β. Ρώτας - ?)
• #181 Ο ΑΝΔΡΟΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ (Β. Ρώτας - Γερ. Λιβιεράτος)
• #185 ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ
• #189 ΔΑΜΩΝ ΚΑΙ ΦΙΝΤΙΑΣ
• #196 ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ
• #201 ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΚΥΝΙΚΟΣ
• #206 ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ
• #207 ΑΘΗΝΑΪΣ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΕΥΔΟΚΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη)
• #208 ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΠΕΡΣΑΙ
• #209 ΔΙΟΝΥΣΟΣ
• #212 ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ
• #214 ΑΙΣΩΠΟΣ (Β. Ρώτας - Γιάννης Δραγώνας)
• #216 ΑΘΗΝΑ
• #218 Η ΑΙΝΕΙΑΔΑ
• #219 ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ
• #222 ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ
• #226 ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ (Γεωργία Δεληγιάννη - Αναστασιάδη)
• #228 ΦΑΕΘΩΝ
• #238 Η ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΥΡΙΔΑ
• #242 ΜΗΔΕΙΑ
• #247 Ο ΠΛΟΥΤΟΣ
• #251 ΙΑΣΩΝ ΚΑΙ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ
• #255 ΒΕΛΛΕΡΕΦΟΝΤΗΣ
• #259 ΑΛΚΗΣΤΙΣ
• #263 Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ
• #264 ΑΠΟΛΛΩΝ (Σοφία Μαυροειδή)
• #265 Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ
• #266 ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΑΥΚΙΣ, ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΡΑ (Γεωργία Δεληγιάννη - Αναστασιάδη)
• #267 ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ
• #268 ΜΕΛΑΜΠΟΥΣ Ο ΑΛΛΟΣ ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ
• #269 ΤΙΤΑΝΕΣ ΚΑΙ ΓΙΓΑΝΤΕΣ
• #270 Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ (Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη)
• #271 ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΟΡΕΣΤΕΙΑ Α' ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
• #272 ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΟΡΕΣΤΕΙΑ Β' ΧΟΗΦΟΡΕΣ
• #273 ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΟΡΕΣΤΕΙΑ Γ' ΕΥΜΕΝΙΔΕΣ
• #274 ΗΛΕΚΤΡΑ
• #275 ΕΡΩΦΙΛΗ
• #277 ΠΕΡΙΚΛΗΣ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη)
• #278 ΗΡΩΪΔΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
• #279 ΑΤΑΛΑΝΤΗ
• #283 Η ΔΟΥΚΙΣΣΑ ΤΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ
• #284 ΜΙΝΩΑΣ Ο ΘΕΟΓΕΝΝΗΤΟΣ
• #286 ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ
• #288 ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ (Α') ΚΑΠΕΤΑΝ ΝΙΚΟΤΣΑΡΑΣ - ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΛΑΧΑΒΑΣ
• #290 ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
• #292 ΕΙΡΗΝΗ Η ΑΘΗΝΑΙΑ
• #294 ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ (Β') ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΛΙΩΝΗΣ - ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ
• #295 ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΟ ΑΡΚΑΔΙ
• #297 ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ
• #298 ΘΕΟΔΩΡΑ Η ΜΑΚΑΡΙΑ
• #299 ΔΑΙΔΑΛΟΣ ΚΑΙ ΙΚΑΡΟΣ (Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Γιάννης Δραγώνας)
• #301 ΑΝΝΑ Η ΚΟΜΝΗΝΗ (Η ΑΛΕΞΙΑΣ)
• #302 Ο ΠΑΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΥΜΦΕΣ
• #303 ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ (Σοφία Μαυροειδή)
• #304 Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ
• #305 ΜΙΑΟΥΛΗΣ
• #306 ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ
• #309 ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ
• #310 Η ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ
• #313 ΔΑΦΝΗΣ ΚΑΙ ΧΛΟΗ (Γεωργία Δεληγιάννη)
• #314 ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ
• #315 ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ
• #316 ΟΙ ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ - ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΖΑΒΕΛΑΣ
• #317 ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ
• #318 ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
• #ΤΟΜΟΣ ΑΙΣΧΥΛΟΣ - ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ

Εκτός από την "κανονική" σειρά, η "Ατλαντίδα" κυκλοφόρησε και μία ακόμη, με τίτλο "Μικρά Κλασσικά Εικονογραφημένα", την σχεδιαστική επιμέλεια των οποίων είχε αναλάβει ο Π. Βαλασάκης. Να σημειώσουμε εδώ ότι η αυθεντική (Αμερικανική) σειρά κυκλοφόρησε, επίσης, εκτός από την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία, στην Αυστραλία, στον Καναδά, στο Μεξικό, στη Βραζιλία, στη Σουηδία και στις Φιλιππίνες. 

Διευκρινήσεις από το φίλτατο δημοσιογράφο, μελετητή και συγγραφέα κ. Γιώργο Γερ. Βλάχο:

Σχετικά με τα Κλασσικά Εικονογραφημένα στην Ελλάδα αυτά ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 1951 (δεκαπενθήμερα αρχικά) ενώ τυπικά δεν υπάρχει επίσημη λήξη της έκδοσης. Και θα σου εξηγήσω γιατί. Με το τεύχος 318 (Φιλοκτήτης) ολοκληρώθηκε η πρώτη έκδοση (αυτή που αναγνωρίζουμε  με έως τριψήφιο αριθμό τεύχους). Πλην όμως στο τεύχος 126 (Βατερλώ) η έκδοση διακόπηκε για τουλάχιστον ένα χρόνο και συνεχίστηκε με το τεύχος 127 (Μάχη του Μαραθώνος) Πάντως, με τετραψήφια αρίθμηση κυκλοφόρησαν δυο εκδόσεις σχεδόν πανομοιότυπες γύρω στο 1975 η μία και κοντά στο 1990 η άλλη. Η Καθημερινή κυκλοφόρησε σαν ένθετα αρκετά τεύχη (βασικά από την ελληνική παραγωγή τίτλων) καθώς και κάποια που δεν είχαν εκδοθεί ποτέ προηγουμένως. Εδώ και τρία χρόνια οι εκδόσεις Οξύ επιχειρούν μια επανέκδοση των αμερικανικών τίτλων σε πολυτελή έκδοση και νέα μετάφραση, ενώ προηγουμένως είχαν αποπειραθεί μια επανέκδοση επίσης των αμερικανικών τίτλων με ψηφιακό χρωματισμό των εικόνων οι εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί/ Modern Times.

“ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ” ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΟΜΙΚΣ

ΤΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΗΣ MARVEL

Τον Ιανουάριο του 1976 η Marvel Group εγκαινίασε μια καινούργια σειρά κόμικς στο γνωστό ύφος των κόμικς της σκληρής γενιάς που υπηρετούσε με πίστη και συνέπεια.

Το concept της νέας σειράς της δεν ήταν κάτι το πρωτοφανέρωτο στον κόσμο των κόμικς. Ήταν εικονογραφημένες διασκευές έργων από την παγκόσμια κλασική λογοτεχνία, concept που είχε αναπτύξει με μεγάλη επιτυχία από 35 και πλέον χρόνια πρωτύτερα η Gilberton με την εμβληματική σειρά της Classic Illustrated και αφού ύστερα από 169 τίτλους ολοκλήρωσε έναν πρώτο εκδοτικό κύκλο, παρέδωσε τη σκυτάλη της συνέχισης σε άλλους εκδότες, οι οποίοι δεν έκαναν άλο από το να ανακυκλώνουν τους ίδιους, σχεδόν πάντα, τίτλους από την κλασική λογοτεχνία, ο καθένας με τη δική του εικαστική εκδοχή. Η Marvel προσέθεσε, κι αυτή με τη σειρά της, το βαρύ αυτό όπλο στο εκδοτικό της οπλοστάσιο με μια πολύ διακριτή διαφορά: Το ότι ο Σταν Λη και η δημιουργική παρέα του πήγαν την σεναριογραφική και εικονογραφική δημιουργία ακόμα παραπέρα. Εμπλούτισαν την πλοκή με σκηνές δυναμικής δράσης, ερωτισμό και τρόμο στα όρια του ακατάλληλου, με σκληρές μορφές ανθρώπων και αλλόκοτες φιγούρες όντων, με ντεκουπάζ και μοντάζ των πάνελ να λειτουργούν στην ανάγνωση με τον εξουθενωτικό ρυθμό των κόμικς της σχολής Marvel σε σημείο που να αναρωτιέται κάποιος, για το πόσο θα μπορούσαν να σταθούν ως παιδικά ψυχαγωγικά εικονογραφημένα αναγνωσματικά πρότυπα.

Στα 34 τεύχη της αμερικάνικης σειράς τα περισσότερα μας ήταν γνωστά από τις παλιότερες αναγνώσεις των ιστοριών τους στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», ενώ από αυτά δεν είχαν υπάρξει στη σειρά της Gilberton, η προσαρμογή σε κόμικ του του φανταστικού ρομάντσου “She” του σερ Rider Haggard είναι το πιο εντυπωσιακά αξιόλογο και μπορεί να συγκριθεί ανταγωνιστικά με το αντίστοιχο τεύχος της βραχύβιας σειράς “Famous Authors”.

Οι εκδόσεις Καμπανά έφεραν τη σειρά στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1977, αλλά η ελληνική έκδοση έμεινε στα εννέα μόλις τεύχη. Η ελληνική έκδοση. δεν ακολούθησε την σειρά των τίτλων την αμερικανικής έκδοσης, αλλά μια τυχαία, δίμηνης συχνότητας, έχοντας ως κριτήριο, ίσως, πόσο γνωστός ήταν ο τίτλος στο ελληνικό κοινό.

Η εκδοτική επιμέλεια βαθμολογείται με χαμηλό βαθμό εμφάνισης και τούτο έχει να κάνει με τη σχεδόν μηδενική γραφιστική παρέμβαση στο εξώφυλλο και την εκτύπωση γενικά. Αποτέλεσμα ήταν η σειρά να ολοκληρώσει τον 9τευχο κύκλο της περνώντας σχεδόν απαρατήρητη από το αναγνωστικό κοινό στο οποίο δυνητικά απευθυνόταν.

Γιώργος Γερ. Βλάχος, 11 Μαρτίου 2021.

Οι Έλληνες εικονογράφοι των «Κλασσικών»

Μέντης Μποσταντζόγλου («Μποστ», γεννημένος Χρύσανθος Βοσταντζόγλου) Κωνσταντινούπολη, Οθωμανική Αυτοκρατορία, 1918 – Αθήνα, Ελλάδα, 13 Δεκεμβρίου 1995. Έλληνας δημοσιογράφος, ζωγράφος, γελοιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός και δημιουργός κόμικς.

Εισήχθη στη Σχολή Καλών Τεχνών το 1939, ενώ το διάστημα 1941-1944 μετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά, όπως «Καθημερινή», «Εικόνες», «Ελευθερία», «Ταχυδρόμος», «Αυγή»,«Αντί», «Ομάδα», «Μακεδονία», «Ανεξάρτητος Τύπος», «Εμπρός», «Μεσημβρινή»,«Θεατής», «Δρόμοι της Ειρήνης», «Πρωινή», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»,«Ριζοσπάστης», «Θούρειος», «Men’s Look». Χαρακτηριστική ήταν η ανορθόγραφη σύνταξη των κειμένων στα «συννεφάκια» και τις λεζάντες των καρέ του.

Για λογαριασμό των εκδόσεων «Ατλαντίς» (Πεχλιβανίδης) εικονογράφησε τα #1041 και #1110 της ελληνικής εκδοχής της σειράς «ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ» («Classics Illustrated») αφιερωμένα στον Βασίλειο το Βουλγαροκτόνο και στον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αντίστοιχα.

Κώστας Π. Γραμματόπουλος (1916 – 2003)

Απόφοιτος της «Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών» (1934 – 1940), μαθητής του Ιωάννη Κεφαληνού και του Ουμβέρτου Αργυρού, ο Κώστας Γραμματόπουλος ήταν ζωγράφος, χαράκτης και καλλιτέχνης κόμικς. Συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Παρίσι (1954) κατέλαβε εν-συνεχεία θέση καθηγητού τεχνών (1959-1985), διευθυντή χαρακτικής (1973-1975) και τελικά διευθυντή (1978-1980) της «Α.Σ.Κ.Τ.» Σχεδίασε πολλές αφίσες πατριωτικού χαρακτήρα κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (1940-1941), εικονογράφησε σχολικά βιβλία (1949, 1955) καθώς και το έμβλημα της Ελληνικής Δημοκρατίας (1974). Ήταν βασικός σχεδιαστής σε πολλά από τα τεύχη της σειράς «ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ», που εστίαζαν σε διάσημους Έλληνες ήρωες, όπως ο ηγέτης των επαναστατημένων Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1821 - 1830), Θεόδωρος Κολοκοτρώνης), αλλά και μυθολογικές φιγούρες όπως ο Περσέας, ο Θησέας κ.α.

Άκης Αβαγιανός

Έλληνας καλλιτέχνης που δημιούργησε ή εξέλιξε πολλές εικονογραφημένες φιγούρες της λαϊκής κουλτούρας, όπως τον "Καραγκιόζη", αλλά και στρατιωτικές στολές και πολεμικό εξοπλισμό, επιπλέον δε, σχεδίασε πολλές μορφές της Ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας, σαν τους Περικλή, Κολοκοτρώνη, Μάρκο Μπότσαρη κ.α. Εικονογράφησε αρκετά τεύχη της σειράς της "Ατλαντίδας", όπως "Οδύσσεια", "Ηλιάδα" (βασισμένες στα έπη του Ομήρου), ενώ παρουσίασε εξαιρετικά πορτρέτα γνωστών χαρακτήρων καρτούν, σαν τους "Μπαγκς Μπάννυ" κλπ.

 

Παύλος Βαλασάκης (γενν. 1925)

Έλληνας εξπρεσιονιστής ζωγράφος, χαράκτης, μεταφραστής, συγγραφέας και δημιουργός κόμικς. Σπόυδασε στην Ακαδημία Τεχνών Konst της Στοκχόλμης. Ξεκίνησε την καλλιτεχνική του δραστηριότητα ως συνεργάτης του δημοφιλούς περιοδικού "Η Διάπλασις των Παίδων" του Γρ. Ξενόπουλου (1947), όπου εικονογραφούσε μικρές παιδικές ιστοριούλες σε μορφή στριπ ("Ο Τόλης" κλπ) Εν συνεχεία συνεργάστηκε με τον εκδοτικό οίκο των αδελφών Πεχλιβανίδη, σχεδιάζοντας ιστορίες από διάφορα αρχαία, μυθολογικά και ιστορικά θέματα, και εστιάζοντας σε γνωστούς ήρωες, όπως η μάχη στο Μαραθώνα, Διγενής Ακρίτας, Ανδρέας Μιαούλης, Πανδώρα, Φρίξος και Έλλη κλπ

Νίκος Καστανάκης (Κωνσταντινούπολη, 1896 - Αθήνα, 31 Αυγούστου 1981)

Έλληνας ζωγράφος και δημιουργός κόμικς. Τα αδέλφια του ήταν ο δημοσιογράφος Λουκάς Καστανάκης και ο συγγραφέας Θράσος Καστανάκης. Απόφοιτος της «Ζωγραφείου Σχολής»  της Πόλης και της «Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών» της Αθήνας.

Τη δεκαετία του '20 εργάσθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» ως πολιτικός γελοιογράφος, αργότερα πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση (1941-1944), σχεδιάζοντας πατριωτικές εικόνες. Ο γιος του, Απελλής Καστανάκης έπεσε πολεμώντας τους Γερμανούς εισβολείς. Μεταπολεμικά, ο Καστανάκης συνεργάστηκε με το «Ριζοσπάστη» και την «Αυγή», όπως και το περιοδικό «Σάτιρα», επιπλέον δε, εικονογραφούσε παιδικά βιβλία. Συνεισέφερε στις εκδόσεις της "Ατλαντίδας", σε πολλά τεύχη, εικογραφώντας ιστορικά και άλλα θέματα.

Βασίλης Ζήσης

(Βόλος, 1914 – Αθήνα, 1958) Ήταν χημικός μηχανικός, ζωγράφος και δημιουργός κόμικς. Απόφοιτος του Ε.Μ.Π. και της Α.Σ.Κ.Τ., εργάστηκε για αρχαιολογικές υπηρεσίες ως φροντιστής αγαλμάτων και άλλων μνημείων, σε όλη την Ελλάδα. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση, αλλά μεταπολεμικά (1947) στάλθηκε σε στρατόπεδο πολιτικών αντιφρονούντων στην Ικαρία και τη Μακρόνησο, από όπου απελευθερώθηκε το 1950. Απασχολήθηκε στις εκδόσεις των αφων Πεχλιβανίδη, σχεδιάζοντας τεύχη που ήταν αφιερωμένα σε ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Ρήγας Φεραίος, ο Μέγας Αλέξανδρος κ.α.

Γεώργιος Βακαλόπουλος ("Βακαλό")

Γεννηθείς στην ΚΠολη το 1902 ή 1904, ο Βακαλόπουλος ήταν Έλληνας σουρεαλιστής ζωγράφος, σκηνογράφος, ενδυματογράφος, συγγραφέας και καλλιτέχνης κόμικς. Μαθητής του ζωγράφου και συγγραφέα Λύσανδρου Πράσινου

Μετά τη λήξη του Α' Π.Π. (1919) ο Βακαλόπουλος πήγε στο Παρίσι και γράφτηκε στα εργαστήρια τέχνης Ecole des Arts Decoratifs και Grande Chaumiere and Academie Lulian. Συνεργάστηκε με τους Ladislas Medgyes, Charles Dullin και με ιδρύματα όπως Theatre de l’ Atelier, Compagnie des Quinze κλπ κατά τη δεκαετία του '30. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1940, εργάστηκε σαν σχεδιαστής σκηνικών, ερχόμενος σε επαφή με ένα πλήθος σκηνοθετών σε Εθνικές Σκηνές και ιδιωτικούς θιάσους. Πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως στη Στοκχόλμη (1946), Λονδίνο (1947), Αλεξάνδρεια (1966), Biennale (1968) κλπ Αντλούσε την έμπνευσή του από γήινα χρώματα.

Με τη σύζυγό του, Ελένη Π. Τέτση και το Φ. Φραντζεσκάκη ίδρυσαν την πρώτη Ελληνική Σχολή Διακόσμησης στην Αθήνα, όπου και δίδαξε από το 1957 έως το 1978. Εξέδωσε το έργο «Σύντομη Ιστορία της Σκηνογραφίας» («Κέδρος», 1979). Τιμήθηκε με την πρώτη διεθνή διάκριση

Carmine International Exhibition Prize του Παρισιού (1938) και του απονεμήθηκε η επίσημη Γαλλική κυβερνητική τιμή Knight Legion Prize για τη συνεισφορά του στη θεατρική τέχνη αυτής της χώρας. Έργα του εκτίθενται σε πολλά μουσεία και χώρους τέχνης ολόκληρου του κόσμου. Σχεδίασε επίσης, πολλά κοστούμια παραστάσεων του Εθνικού Λυρικού Θεάτρου («Εθνική Λυρική Σκηνή») κατά τη διάρκεια των ετών 1948 – 1988. Ο "Βακαλό" υπήρξε ένας από τους εικονογράφους της ελληνικής εκδοχής των ‘Classics Illustrated’, για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου της "Ατλαντίδας".

Έφυγε από τη ζωή στις 2 Οκτωβρίου του 1991.

Ο Τάκης Κατσουλίδης γεννήθηκε στη Μεσσήνη. Από το 1952-1958 σπούδασε χαρακτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, με δάσκαλο τον Γιάννη Κεφαλληνό. Το 1962-1966 συνέχισε τις σπουδές του στην Ecole des Beaux Arts στο Παρίσι με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. με καθηγητές τους M. Cami και E. Clairin. Παράλληλα ειδικεύθηκε στην τέχνη του βιβλίου στη Σχολή Estienne. Από το 1971-1976 ήταν διευθυντής στη Διακοσμητική Σχολή Α.Τ.Ο. (Δοξιάδη). Το 1978 εξελέγη καθηγητής της Σχολής Γραφικών Τεχνών του ΤΕΙ της Αθήνας. Φιλοτέχνησε κυπριακά και ελληνικά γραμματόσημα. Διετέλεσε καλλιτεχνικός σύμβουλος της Ασπιώτη-ΕΛΚΑ το 1986 – 1988. Έχει παρουσιάσει 25 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και χαρακτικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε σε πολλές Μπιενάλε και Διεθνείς εκθέσεις. Πρόσφατα ιδρύθηκε από το Δήμο Μεσσήνης «Μουσείο Χαρακτικής Τάκη Κατσουλίδη» με 200 χαρακτικά έργα και 20 ζωγραφικά, που χάρισε στο Δήμο ο καλλιτέχνης.

Αλκμήνη Νικολαΐδου - Γραμματοπούλου (γενν. 1933)

Σύζυγος του φημισμένου Κώστα Γραμματόπουλου, τον οποίο πανδρεύτηκε το 1953, ήταν, ακολούθως, μαθήτριά του στην ΑΣΚΤ (1959). Εργάστηκε ως ζωγράφος, σκηνογράφος και καθηγήτρια τέχνης στην Ελληνική Μέση Εκπαίδευση. Σύμφωνα με την κριτικό τέχνης Λένα Κατσαρού - Κοκκίνη, η τεχνοτροπία της Γραμματοπούλου χαρακτηρίζεται από τη σταθερότητα των γραμμών, τη χρήση έντονων χρωμάτων και καμπυλών και την ανάδειξη του γυναικείου σώματος. Σχεδίασε κάποιες ιστορίες για τις εκδόσεις της "Ατλαντίδας", στη σειρά των ελληνικών "Κλασσικών Εικονογραφημένων", όπως "Ορφέας και Ευρυδίκη" κ.α. Επιπλέον, συνέγραψε σειρά άρθρων για διάφορα καλλιτεχνικά περιοδικά.

Νίκος Νομικός (Οδησσός, περί 1910, 1913 - Αθήνα, 1974)

Απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΙ), εργάστηκε σαν γελοιογράφος και σχεδιαστής σε πολλές εφημερίδες αλλά και περιοδικά, όπως Έθνος, Ακρόπολις, Βραδυνή, Θησαυρός, Απογευματινή, Επιθεώρηση Τέχνης κλπ Εξπρεσιονιστής ως ζωγράφος, παρουσίασε εξαιρετικές υδατογραφίας για τον Αγώνα του 1821, εμπνευσμένες από πρωτότυπες λιθογραφίες. Έλαβε μέρος σε ομαδικές εκθέσεις, προπολεμικά και μεταπολεμικά, ενώ εικονογράφησε παιδικά βιβλία. Συνεργάτης του περιοδικού Φιλολογική Πρωτοχρονιά, ασχολήθηκε εκτενώς με το έργο του Αλ. Παπαδιαμάντη. Πολύπλευρος καλλιτέχνης με συνεχείς ανησυχίες, υπήρξε φίλος της φωτογραφίας, της λογοτεχνίας και της μουσικής, ενώ η συγγραφική του δραστηριότητα στράφηκε στην ιστορική έρευνα.

Ιωάννης Δραγώνας (γενν. 1934)

Γεννημένος στον Πειραιά, ο Γιάννης Δραγώνας πραγματοποίησε σπουδές χαρακτικής, ζωγραφικής και σκηνογραφίας. Απόφοιτος της ΑΣΚΤ (1961), με εξειδίκευση, εν-συνεχεία, στη Γαλλία (Παρίσι, Ecole des Beaux-Arts και Κοινωνιολογία της Τέχνης στην Ecole Pratiques des Hautes Etudes. Συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις (πανελλήνιες, ελληνικής τέχνης κ.α.), παρουσιάζοντας στο κοινό τα έργα, πολλά εκ των οποίων υπάρχουν σαν εκθέματα στο Μουσείο της Εθνικής Πινακοθήκης.

Γεράσιμος Λιβιεράτος (Αγία Θέκλη Ληξουρίου, 1934 - Αργοστόλι, 12 Ιανουαρίου 2020)